نشست "حکمرانی آب در ایران(حوضه آبریز هریرود)" برگزار شد
نشست "حکمرانی آب در ایران(حوضه آبریز هریرود) روز شنبه ۶ آبان در سالن خیام خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی، نشست "حکمرانی آب در ایران(حوضه آبریز هریرود)" به همت اندیشکده حکمرانی آب سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح و انجمن مطالعات صلح ایران و با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی، روز یکشنبه ۶ آبان ۱۴۰۲ در سالن خیام خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. دبیری این نشست را محمد حاصلی برعهده داشت.
مراد کاویانی راد: نیازمند بازنگری در مدیریت منابع آب هستیم
مراد کاویانی راد عضو هیئت علمی گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی، اظهار داشت: بحران آب در دنیا به واسطه دلایلی مانند گسترش صنعت و ناکارآمدی مدیران، هر روز جدی تر می شود. در ایران نیز، در یک و نیم دهه اخیر به واسطه افزایش دما بحران آب گسترش پیدا کرده است و ما نیازمند بازنگری در مدیریت منابع آب هستیم.
وی افزود: بخش عمده ای از آب های زیرزمینی شهر مشهد تمام شده است و دغدغه تامین آب شرب شهر مشهد دهه ها است که مورد توجه مسئولان است. در سال آبی گذشته، مشهد حدود 70 درصد کاهش بارش داشت.
او ادامه داد: در طی چند دهه اخیر، سیاست حاکم بر هیدروپلیتیک افغانستان با ایران، به سمت محدودسازی آب های مرزی گرایش داشته است و قبلا هم بیشتر آبی که از سوی افغانستان وارد کشور ما می شد، محصول سیلاب بود نه اراده کارگزاران افغان. با این شرایط، به تامین آب مشهد از سوی رود هریرود، امید چندانی نداریم.
کاویانی راد در ادامه با اشاره به نظریات هم تکمیلی و درهم تنیدگی مقیاس ها، اضافه کرد: در سیاست خارجی افغانستان، آب، کد ژئوپلیتیک آن ها محسوب می شود. جمعیت قابل توجهی از افغانستان، در روستاها زندگی می کنند و با کشاورزی سر و کار دارند و آب برای آن ها حیاتی است و مدیریت آب های کشور، گزینه ای گریزناپذیر برای افغان ها خواهد بود.
این استاد دانشگاه در پایان گفت: سوالی که مطرح می شود این است که چرا افغان ها از موقعیت ژئوپلیتیک کشور ما استفاده نمی کنند؟ ایران دارای ظرفیت های ژئوپلیتیکی بسیار بالایی است اما در طی سال ها، مورد توجه کارگزاران افغان قرار نگرفته است و ما نتوانستیم فرصت را به امتیاز برای کشور تبدیل کنیم. تحریم ها یکی از دلایلی است که مانع شده است که ما از فرصت هایمان استفاده نکنیم.
حسن صدرانیا: آب هریرود تبدیل به یک کالای راهبردی شده است
حسن صدرانیا عضو هیئت علمی دانشکده جغرافیا و علوم محیطی دانشگاه حکیم سبزواری، بیان داشت: مدتی پیش تحقیقی با حضور کارشناسان ایرانی و افغانی صورت گرفت. در این تحقیق، متوجه شدیم که در افغانستان، بیشتر از منظر امنیت ملی به آب می نگرند. آب برای افغانستان ماهیت سیاسی دارد و از آن به عنوان ابزاری برای کنترل فضای پیرامونی خود استفاده می کنند.
وی افزود: اگر منظر ایران به هریرود نگاه کنیم، باید گفت که ایران هریرود را مبتنی بر امنیت غذایی و آب آشامیدنی و تا حدی بحث اشتغال می بیند. آب هریرود، در هر دو کشور نقش امنیتی ایفا می کند اما هر کدام به نوعی. آب هریرود، تبدیل به یک کالای راهبردی شده است که هر دو کشور روی آن سرمایه گذاری می کنند. سدهای جدیدی روی سرشاخه های هریرود در حال ساخت است در حالی که فعلا همین تنها سد موجود(سد سلما) اثر زیادی بر کاهش میزان ورودی آب به ایران گذاشته است.
او ادامه داد: ما باید زمینه های ژئوپلیتیک خود را ارتقا بدهیم. در مورد هریرود برخلاف هیرمند، معاهده ای هم وجود ندارد و در این جا افغانستان کشور بالادست است و ما بایدسعی کنیم که اشتراک منافع در پایین دست این حوضه آبریز ایجاد کنیم مثل ایجاد یک پروژه اقتصادی مشترک. وقتی کالایی را از منظر امنیتی خارج کنیم و به سمت کالای تجاری پیش ببریم، شرایط سرمایه گذاری فراهم می شود.
علیرضا عباسی سمنانی: برای حل مسئله، بهتر است متنفذین محلی خود را با متنفذین محلی افغانی ارتباط دهیم
علیرضا عباسی سمنانی کارشناس ارشد مسائل ژئوپلیتیک غرب آسیا، ابراز داشت: قبل از هر چیز باید بگویم، مسائلی که بیان می کنم، مربوط به نظرات شخصی خودم است و نه نظرات سازمانی.
او ادامه داد: در سال های اخیر، افغانستان سدهای مختلفی را روی هریرود به وجود آورده است که باعث معضلات امنیتی در مناطق شرقی کشور ما شده است از جمله از بین رفتن زمین های کشاورزی، کمبود آب شرب، از بین رفتن صنایع آب بر، بیکاری و مهاجرت. در افغانستان، ما با کشوری مواجه هستیم که ۸۰ درصد جمعیتش روستانشین هستند و مردمی به شدت فقیر و وابسته به شمار می روند. در این شرایط، اولین کار حاکمان افغانستان، حفظ کردن امنیت غذایی است.
وی افزود: باید بررسی کنیم که آیا می توانیم از منظر بین المللی حقمان را بگیریم؟ چهار کنوانسیون در زمینه آب های بین المللی وجود دارد اما هیچ کدام اعلام نکرده است که سرزمین پایین دستی می تواند آب کامل را بگیرد و هیچ قانونی نداریم که بگوید کشور بالادست نمی تواند سد بزند. ما خودمان هم در حوضه هریرود چندین سد زده ایم که باعث کاهش ورود آب به ترکمنستان شده اند.
عباسی سمنانی با انتقاد از مدیریت های داخلی، اضافه کرد: در خشک ترین جا، بزرگ ترین پارک آبی را تاسیس کرده ایم. باید جلوی رشد بی رویه شهر مشهد گرفته شود.
وی در پایان گفت: کشور افغانستان، یک کشور حاکمیت محور نیست و حاکمان و متنفذین محلی نفوذ زیادی دارند. ما برای حل مسئله، باید متنفذین محلی خود را با متنفذین محلی افغانی ارتباط بدهیم چون مسئله با کدخدا منشی بهتر حل می شود.