نشست "آسیب شناسی مهاجرت نخبگان" برگزار شد
نشست "آسیب شناسی مهاجرت نخبگان" روز یکشنبه ۱۵ بهمن در سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی، نشست "آسیب شناسی مهاجرت نخبگان" به همت گروه علوم اجتماعی خانه اندیشمندان علوم انسانی و با همکاری انجمن جامعه شناسی ایران، انجمن مدیریت و برنامه ریزی فرهنگی ایران و انتشارات ثالث، روز یکشنبه ۱۵ بهمن ۱۴۰۲ با حضور محمدجواد ظریف، علی اکبر صالحی و سید رضا صالحی امیری در سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. خلاصه ای از گزارش این نشست در ادامه می آید.
محمدجواد ظریف: امید به آینده، ارتباط بسیار مستقیمی با مهاجرت دارد
محمدجواد ظریف وزیر سابق امور خارجه، اظهار داشت: در بحث چرایی مهاجرت، مشکل عمده ما نگرش ما است که مزیت نسبی ایران و انقلاب اسلامی را فدای حوزه هایی کردیم که در آن ها مزیت نداریم. مهم ترین مزیت نسبی ما، مردم ما هستند. نگاه انسان محور در اول انقلاب، باعث نفوذ ما در جهان شد. از زمانی که به دلایلی مانند جنگ تحمیلی و شرایط امنیتی کشور، نگاه ما از توانمندی نرم افزاری به توانمندی سخت افزاری منحرف شد، نگاه ما به انسان به عنوان عامل توسعه کشور دچار خدشه شد. الان جاذبه ای نیست که مردم را جذب کند.
وی افزود: بحث بعدی در مورد مشکل امید به آینده است. امروز با هر کس اعم از جوان و پیر که بحث می کنید، از آینده نگران است. امید به آینده ارتباط بسیار مستقیمی با مهاجرت دارد. در سال ۱۳۹۴ امید به آینده ایجاد شده بود که شاهد برگشت نخبگان به داخل کشور بودیم. متاسفانه امید را خودمان نابود کردیم، امید مثل عزت تا حد زیادی برساخته است. ما متاسفانه با یک سیاست منسجم، ناامیدی و ذلت را برسازی کردیم.
او ادامه داد: آن چه که از جانب مردم به مهاجرت می انجامد، آرزومندی است. کسانی که مهاجرت می کنند عموما نمی دانند آن طرف چه خبر است. این آرزوها یک سیکل معیوب پایان ناپذیر ایجاد می کند. مهاجرت یک واقعیت است اما آیا می توانیم که مهاجرت را به عنوان یک فرصت نگاه کنیم یا صرفا تهدید است؟ نگاه ما به محیط همسایگی مان، نگاه تهدیدمحور است.
ظریف اضافه کرد: ایرانی خارج از کشور برای ما یک فرصت است و نه یک تهدید، که ما باید زمینه را برای جذب این فرصت ها فراهم کنیم. باید این نگاه وجود داشته باشد کسی که مهاجر شد، دشمن ما نیست. قاطبه جامعه ایرانی خارج از کشور، وطن پرست است و عرق ملی دارد. چرا احساس آرامش را برای ایرانی خارج از کشور فراهم نمی کنیم؟ سفارتخارنه ها و کنسولگری ها مال ایرانی خارج از کشور است. ایرانی خارج از کشور را از خودمان بدانیم. ایرانی هر جا که هست، پایه قدرت ملی ما است. بزرگترین منبع قدرت برای ایران، ایرانی است.
علی اکبر صالحی: جوان ایرانی اهل کار است، به شرطی که شرایطش فراهم باشد
علی اکبر صالحی وزیر اسبق امور خارجه، ابراز داشت: برای جذب باید صبر داشت و احسان و تحمل کرد. نمی شود که از قطار انقلاب آرام آرام افراد را به دلایلی کنار گذاشت. مثبت دیدن عامل حرکت است، اگر غیر این باشد ما را از حرکت باز می دارد. باید هم نیمه پر و هم نیمه خالی لیوان را ببینیم. نیمه خالی، عامل حرکت است اما اگر نیمه پر را نبینیم، آن وقت امید را از دست می دهیم.
وی افزود: در حال حاضر پاشنه آشیل جمهوری اسلامی، تسخیر افکار عمومی است. ما نتوانستیم افکار عمومی جامعه خودمان را مدیریت کنیم. ما در مسائل فرهنگی نتوانستیم به پرسشگری جوانان خودمان پاسخ دهیم. رهبری چندی پیش فرمودند که امام را به جوانان بشناسانید. امام فقیه، فیلسوف، عارف و دولتمرد بود. تحقق انقلاب ما با ویژگی دولتمرد بودن او بود. او تثبیت انقلاب را با معرفت شناسی جلو برد. بستر انقلاب ما اسلام است و اسلام یکی از عناصرش، فقه است. نسل امروز ما نسلی پرسشگر است و ما نتوانستیم اسلام را از باب حب به مردم معرفی کنیم. متاسفانه ما از در مناسک وارد شدیم. اگر می توانستیم بر اساس عشق، دین را معرفی کنیم، مناسک به دنبالش می آمد.
او ادامه داد: نسل جوان در حال مهاجرت است، برای این که آن ها را جذب نکردیم و اگر کوچک ترین اشکالی را در جوانی دیدیم، با او برخورد کردیم. جوان ایرانی اهل کار است به شرطی که شرایطش فراهم باشد. مشکل ما در سیستم سازی بوده است که نتوانستیم جوانان باهوش و فعال را نگه داریم. جامعه جهانی یک جامعه درهم تنیده شده است و یکی از پاشنه های آشیل های ما این است تکلیف ارتباطات بین المللی ما مشخص نیست.
صالحی اضافه کرد: ما یک مهاجرت درون کوچ و یک مهاجرت برون کوچ داریم. ما هم مهاجرپذیر و هم مهاجر فرست هستیم. یکی از مشکلات ما در ایران، قانون تابعیت است. هراس امنیتی در مراکز علمی کشور در مورد دو تابعیتی ها وجود دارد. ترویج گفتمان هر که می خواهد برود، بسیار دردناک است. بیکاری مزمن، رکود اقتصادی، درآمد پایین به نسبت کشورهای منطقه، انفعال سیاست خارجی پیرامون ایرانیان خارج از کشور از دیگر دلایل مهاجرت است.
سید رضا صالحی امیری: نظام حکمرانی معیوب، عامل اصلی رانش نسل فرهیخته ما است
سید رضا صالحی امیری وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی، اظهار داشت: از مهم ترین مشکلات ما، دسترسی آماری و اطلاعاتی است. مسئولین باید خجالت بکشند که پژوهشگران را از دسترسی به آمار محدود می کنند. ما هیچ گاه نتوانستیم آمار دقیقی از مهاجرت نخبگان را بیان کنیم.
وی افزود: ما کم ترین مهاجرت و بیشترین فرار را داریم. علت العلل این مسئله را حکمرانی معیوب می دانم. الگوی معیوب حکمرانی در چند دهه گذشته، نسل فرهیخته و اندیشمند را ناامید کرده است. بر اساس آمارها در سال ۱۴۰۱، ۶۰ درصد جامعه تمایل به رفتن داشته اند. تمایل به مهاجرت در میان مدیران ارشد و میانی و کارآفرینان، بیش از ۷۰ درصد بوده است. میل مهاجرت دانشجویان به ۶۷ درصد رسیده است. نظام حکمرانی معیوب، عامل اصلی رانش نسل فرهیخته ما است. توسعه گران اصلی این جامعه رخت بربسته اند.
او ادامه داد: در نظام حکمرانی، اولین مسئله ناکارآمدی مدیریتی است. مورد دوم، افول سرمایه اجتماعی است که ما شاهد ذوب شدن سرمایه اجتماعی در کشور هستیم. مورد سوم، انزوانشینی نخبگان و جانشینی فرومایگان است. مورد چهارم، فساد گسترده در ساختار و در متن است که جامعه از این فسادها رنجیده است. مورد پنجم، وخامت اقتصادی است و نهایتا مورد آخر، بی عدالتی در توزیع منابع قدرت و ثروت است. برای رسیدن به نقطه مطلوب، نیازمند تغییر ریل حکمرانی هستیم تا بسترهای استقرار نخبگان در کشور فراهم شود.