نشست چهارم "چراغی دیگر"؛ چهارمین نشست از سلسله نشست‌های خانه اندیشمندان علوم انسانی به مناسبت ایام شهادت سیدالشهدا (ع) در سال ۱۴۰۳ برگزار شد
نشست چهارم "چراغی دیگر"؛ چهارمین نشست از سلسله نشست‌های خانه اندیشمندان علوم انسانی به مناسبت ایام شهادت سیدالشهدا (ع) در سال ۱۴۰۳، روز دوشنبه ۲۵ تیر در سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی، نشست چهارم "چراغی دیگر"؛ چهارمین نشست از سلسله نشست‌های خانه اندیشمندان علوم انسانی به مناسبت ایام شهادت سیدالشهدا (ع) در سال ۱۴۰۳، روز دوشنبه ۲۵ تیر در سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. این نشست با سخنرانی مقصود فراستخواه و رحیم نوبهار و هم چنین با شعرخوانی عبدالجبار کاکایی و مرثیه خوانی رضا سلسبیل برگزار شد. خلاصه ای از گزارش این نشست در ادامه می آید.
مقصود فراستخواه از استادان دانشگاه، ابراز داشت: دیوید هیوم یک فیلسوف دین است. او کتابی دارد تحت عنوان گفت و گوهایی درباره دین طبیعی. پرسش مهم این است که انسان ها خودشان در چه وضعیتی هستند؟(وضعیت وجودی، تربیتی، اجتماعی) مهم تر از این که دین داریم یا نداریم، مهم این است که خودمان در چه پوزیشنی هستیم. مهم، ظرفیت های متحقق و آمادگی های ما است. روز عاشورا روز صف آرایی است، در یک سو چند ده نفر و از سوی دیگر، حداقل چند هزار نفر. در هر دو سو هم نماز می خوانند، روزه می گیرند، قاریان قرآن هستند و به سنت دینی قائلند. سال ۶۰ هجری از نظر اسلامی بودن چیزی کم نداشت اما پوزیشن ها و کیفیت های انسانی در دو طرف متفاوت بود.
وی افزود: شرارت در عمق هستی بشر نیست، شرارت از سطح وجود ما به ما رخنه می کند. هانا آرنت که فیلسوف سیاست است کتابی دارد تحت عنوان گزارشی از ابتذال شرارت. آرنت می گوید در هر یک از ما آیشمنی نهفته است. آن ها که حسین(ع) و یارانش را به شهادت رساندند، همه نوعا زندگی معمولی داشتند. این ها شرارت از سطح وجودشان رخنه کرد. یکی از چیزهایی که رخنه کرد، تقدس قدرت بود و می گفتند ما باید از والی امر اطاعت کنیم.
او ادامه داد: حسین یک عالم است و در انحصار شیعیان قرار ندارد، نباید حسین را از انسانیت گرفت. حسین متعلق به همه است. او یک رسالتی داشت و هیچ راهی برای او نگذاشتند و او نمی توانست تن به ذلت بدهد. وی می گوید من از کشته شدن نمی هراسم و بین ذلت و کشته شدن، کشته شدن را انتخاب می کنم و تربیتم را زیر پا نمی گذارم.
فراستخواه اضافه کرد: پس انسان ها همیشه دلیلی برای شرارت دارند. انسان ها با دلیل می جنگند و می کشند و از سوی دیگر شرارت فرزند جهالت است. به همین دلیل سقراط گفت زندگانی بدون اندیشیدن، ارزش زیستن ندارد. از سوی دیگر، شرارت نتیجه طبیعی شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هم هست. در زمان امام حسین(ع) کوفه دچار شرایط آنومی شده بود. نابرابری های فاحش، اختلافات قبیله ای شدید و یک پوچی پنهان در جامعه وجود داشت. از دل این شرارت، فاجعه کربلا شکل می گیرد و فضیلت های حسین(ع) نیز نمی تواند از پس این همه شرارت بربیاید. مظلومیت حسین، مهم ترین کلمه تاریخ اسلام است. حسین روایت بخشایش است، روایت ارجمندی بشر است.
در ادامه رحیم نوبهار از استادان دانشگاه، اظهار داشت: عنوان بحث من، شبیه سازی های تاریخی عاشورا، چالش های معرفتی و اخلاقی است. همیشه شاهد هستیم که به تاریخ زیاد استناد می شود و همچنین شبیه سازی های تاریخی زیادی انجام می شود. موضوع من بیشتر با مفهوم تکرار تاریخی مرتبط است. در مورد عاشورا، در مقاطع مختلف تاریخ ما، این اندیشه شبیه سازی وجود داشته است. مثلا در جنگ های ایران و روس، در بعضی رساله های جهادیه این شبیه سازی وجود دارد. در ادبیات مشروطه هم این شبیه سازی وجود دارد. شبیه سازی به این معنی، هم چالش شناختی و معرفتی دارد و هم مشکل اخلاقی.
وی افزود: اگر این انطباق عمدی صورت گیرد، به لحاظ اخلاقی کار بدی است ولی بسیاری از اوقات به اشتباه رخ می دهد و اذهان به نوعی دچار مغالطه می شوند. در مورد عاشورا یک مشکل اعتقادی و معرفتی دیگر هم وجود دارد. ما در تشبیهات تاریخی، کسی را به امام حسین(ع) تشبیه می کنند. شیعیان قائل به عصمت هستند، ما وقتی یک طرف را حسینی و طرف دیگر را یزیدی می کنیم، معصوم این طرف ها کدام است؟
او ادامه داد: گاهی این شبیه سازی های تاریخی، مستلزم مبالغه ای است که آن مبالغه سر از کذب در می آورد. مبالغه در انواع زبان های بشری رایج است و مبالغه دروغ نیست ولی گفته اند بعضی مبالغه ها مستلزم کذب است. مشکل بزرگی که این شبیه سازی های تاریخی دارد، استفاده ابزاری از مسائل دینی است. بزرگان دینی، سرمایه های بزرگی هستند، اگر کسی به آنان معرفت داشته باشد، آن ها در هر جایی خرج نمی کند. مثلا گاهی می آیند خرج دعواهای سیاسی می کنند.
نوبهار اضافه کرد: این شبیه سازی ها گاهی اوقات مستلزم تحقیر است. ۱۴۰۰ سال است که آزادگان جهان از حسین می آموزند. همین شبیه سازی های تاریخی در رخ دادن خود فاجعه عاشورا هم بی تاثیر نبود و شبیه سازی های بسیاری برای انحراف مردم صورت گرفته بود.