همایش "گفتمان صلح و دولت آینده در ایران(روز اول)" برگزار شد
همایش "گفتمان صلح و دولت آینده در ایران(روز اول)" روز سه شنبه ۲ مرداد در سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی، همایش "گفتمان صلح و دولت آینده در ایران(روز اول)" به همت انجمن علمی مطالعات صلح ایران و خانه اندیشمندان علوم انسانی، روز سه شنبه ۲ مرداد ۱۴۰۳ در سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. امیر دبیری مهر مدیریت این نشست را برعهده داشت. خلاصه ای از گزارش این نشست در ادامه می آید.
مجتبی مقصودی از استادان دانشگاه، ابراز داشت: عنوان سخنرانی من، نهاد دولت و پارادوکس های صلح در ایران است. من در حوزه مطالعات صلح، حدود یک دهه است که متمرکز هستم. زمانی که شروع کردیم، صلح در حاشیه بود اما خوشبختانه بعد از یک دهه تلاش، الان موضوع صلح یکی از گفتارهای مهم در فضای سیاسی و اجتماعی ایران است. موضوع صلح یک موضوع چند وجهی و بین رشته ای است. عناصر مختلفی در فرایند صلح ذی مدخل هستند. آن چیزی که مورد تاکید من است، تاکید بر دولت است و نقش دولت، برجسته ترین نقش ها است. الان به جایی رسیده ایم که یکی از وظیفه های دولت، صلح سازی است. اگر در گذشته مسئولیت دولت ها امنیت پایه بود، امروزه مسئولیت دولت ها صلح پایه است. این صلح، ایجابی و همه جانبه است. این سوال مطرح می شود که ما چکار کنیم که نهاد دولت بتواند در مسئولیت های خویش بازبینی کند؟ بر این باور هستم که جامعه ایران بهشدت صلح طلب است و باید امیدوار باشیم که ذهنیت صلح گسترش پیدا کند.
در ادامه فرشاد مومنی از استادان دانشگاه، اظهار داشت: از انجمن صلح سپاسگزاری می کنم چون بر این باور هستم که شکر نعمت، نعمت ها را بیشتر می کند. ما یک شیوه حکمرانی داریم که از درون آن یک دولت با کیفیت و منبعث از یک حزب با کیفیت پدیدار نمی شود. در چنین شرایطی وقتی که یک نهاد اندیشه ورز، یک آرمان به نام آرمان صلح هدیه می کند، دارد به نوعی جور کاستی ها را می کشد. ما در هویت جمعی و فرا ملی دچار بحران یادگیری هستیم. ما در اقتصاد به آن پدیده رشد گسسته می گوییم که در آن انباشت و اعتلابخشی وجود ندارد. توهم همه چیزدانی بلایی شده است به جان ما که باب همدردی و همکاری و به رسمیت شناختن همدیگر را می بندد. در مورد مسئله صلح در درون، اگر شما نابرابری ها را گسترش دادی، نمی توانی با بیرون هم صلح داشته باشی. اگر بخواهیم به سمت بهبود وضعیت در هر زمینه ای حرکت کنیم، باید توجه داشته باشیم که در هر زمینه ای یک واقعیت وجود دارد اما بی شمار رویکرد به آن موضوع وجود دارد.در ساحت اقتصادی عصر خام فروشی به سر آمده است و ما باید باب خلق دانایی و ثروت را باز کنیم. الان هزینه فرصت سالم بودن و غیر فاسد بودن بالا رفته است. اگر راه برای دانایی محوری در فرایندهای تصمیم گیری باز نشود، کشور بهای سنگینی خواهد پرداخت.
در ادامه بهرام بیات از استادان دانشگاه، بیان داشت: عنوان سخنرانی من، صلح اجتماعی و سیاست انتظامی است. صلح اجتماعی به مفهوم شرایط ذاتی و اصیل که در آن جریان زندگی اجتماعی بین مردم در سطوح و گروه های مختلف بدون درگیری وتنش جریان پیدا می کند، اشاره دارد. در واقع جریان زندگی هدف و غایت سیاست اجتماعی است که پیونددهنده انسان ها و زیست اجتماعی است. مفروض این نگرش بر این است که آن چه در ذات زندگی اجتماعی جریان دارد، صلح است نه جنگ. راهبرد، فرایند مدریت منافع و نیازهای متعدد، متنوع و احیانا متضاد در جامعه از طریق مشارکت، گفت و گو و همکاری به شیوه ای هوشمندانه، عاقلانه و رضایت آفرین نسبی است. سیاست انتظامی فرایند تولید، حفظ و بازتولید نظم و امنیتی است که ساختار جامعه را به هم پیوند می دهد. نهادهای فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی تولیدکننده امنیت هستند. راهبرد، رواداری و مدارای اجتماعی همه کارگزاران و بازیگران اجتماعی است. مسئله شناسی رواداری اجتماعی شامل اختلا توهمی، آرمان گرایی توهمی، فرافکنی ترتبی و ناکارآمدی تزایدی است.
در ادامه مصطفی معین وزیر اسبق علوم، اظهار داشت: عنوان سخنرانی من، نقش آموزش عالی در شکل گیری گفتمان صلح است. نظریه گفت و گوی تمدن ها در سال ۲۰۰۱ توسط رئیس جمهور ایران اعلام شد و آن سال را به نام گفت و گوی تمدن ها اعلام کردند. امروز در عصر جهانی شدن عدم امنیت هستیم. صلح فقط نبودن جنگ نیست بلکه فرایندی مثبت در جهت احترام به کرامت انسانی است. با توجه به افزایش تعداد دانش آموزان و دانشجویان در جهان، زمینه مساعدی برای آموزش عمومی و آموزش عالی برای ترویج گفتمان و آموزش صلح پیش آمده است. در رسالت های امروز دانشگاه ها، به رسالت های اخلاقی و اجتماعی هم تاکید می شود. دانشگاه می تواند فضایی ساختارمند برای پرورش تفکر نقاد، همدلی، اعتماد و درک دیدگاه های متنوع باشد. انجام پژوهش هایی در دانشگاه، می تواند به سیاستگذاران و نهادهای جامعه مدنی، اطلاعات ارزشمندی مبتنی بر شواهد علمی و پایدار بدهد. دانشگاه می تواند در مشارکت فعال در پروژه های اجتماعی برپایه مسئولیت اجتماعی دانشگاه ها و همکاری با جوامع محلی نقش داشته باشد. از دیگر نقش های دانشگاه، اهتمام آن به برنامه های آموزش حقوق بشر، عدالت اجتماعی، تساوی فرصت ها و کاهش نابرابری و تبعیض می تواند باشد. تشویق مشارکت مدنی دانشجویان، استادان و پژوهشگران دانشگاه ها با توجه به مسئولیت نهاد اجتماعی علم از دیگر نقش های دانشگاه است. در مجموع، دانشگاه ها موتور محرک گسترش و تثبیت صلح هستند.
در ادامه مقصود فراستخواه از استادان دانشگاه، ابراز داشت: عنوان سخنرانی من، کنشگران مرزی و گفتمان صلح اجتماعی و سیاسی یا سیاست ورزی صلح آمیز ایرانی از منظر کنشگر مرزی است. صلح پایدار به معنای نبود جنگ نیست، به معنای نبود تبعیض، خشونت، سرکوب و آپارتاید است. صلح هم به عاملان صلح نیاز دارد وهم به ساختارهای صلح. کنشگران مرزی می توانند منادیان صلح سیاسی و اجتماعی باشند. یک فرض در کنش مرزی، در میان بودگی است. حقیقت در میان است، دولت متولی حقیقت به صورت تام نیست. مصلحت عمومی هم در میان است. این ها می توانند به توسعه پایدار کمک کنند و هزینه تغییرات را کاهش دهند. امروزه صف آرایی قهرمان ها و ضد قهرمان ها کسالت بار شده است، ما باید از این عبور کنیم و به سیاست گفت و گو برگردیم. ما جوامع در حال توسعه ای را می شناسیم که با فضاهای میانی که تولید می کنند، هوشمندان از این فضا استفاده کرده و با زبان فنی کار توسعه کشورشان را پیش می برند. کار دولت بعدی تولید ساختارهای مرزی و تولید حلقه های وصل به شکل ساختارمند است. اختیارات محلی فضای مرزی و گفت و گو ایجاد می کند. نهادهای واسط مدنی، نهادهای رسانه ای، نهادهای انجمن علمی، صندوق ها و NGO ها، نهادهای واسط پژوهشی و نهادهای مشاوره می توانند فضاهای مرزی ایجاد کنند. باید نهادمند ساختارهای مرزی را نگاه کرد. ما به عاملان صلح و گفت و گو نیاز داریم و از سوی دگیر به ساختارهای صلح هم نیاز داریم.
در ادامه عباسعلی رهبر از استادان دانشگاه، ابراز داشت: عنوان سخنرانی من، دلایل دور ماندن جریان های سیاسی امروز از سیاست دوستی است. ابتدا گلادیاتورها به جان هم می افتند که قدرت را به دست آورند ولی چندی نمی گذرد که در بین گلادیاتورها نیز اختلاف می افتد و در بین خود برای گرفتن قدرت می جنگند. سیاست را باید نقطه آغاز دوستی و دور هم نشستن در نظر گرفت اما متاسفانه سیاست اولین ابزار برای جنگ می شود. سیاست دوستی یک فراورده بیناذهنی است. در یک دوره ای بیشتر بحث مشابهات مطرح می شد. در دوران معاصر، بازگشتی به این سیاست دوستی صورت گرفته است. چند شاخص وجود که سیاست دوستی را شکل می دهد. مورد اول، کرامت انسانی و توجه به امر انسانی است. توجه به امر کرامت، بن مایه های اجتماعی و سیاسی خواهد داشت. دوم، دگرپذیری و گشودگی نسبت به دیگری است. سوم، مسئولیت پذیری در قبال دیگری است و چهارم، آمادگی حقیقی برای بخشایش است. جامعه ای که مدام در پیچ و خم خطاهای شناختی است، از فهم زبان جامعه و از فهم گروه های دچار خطا است. مهم ترین دالان شناختی ما این است که مردم ایران قائل به تغییر هستند اما متاسفانه ما دچار بیم های جدی مانند کسری اعتماد سیاسی و شکاف های اجتماعی، تحریم ها و... هستیم.
در ادامه علی اکبر علیخانی از استادان دانشگاه، بیان داشت: عنوان سخنرانی من، غیریت سازی و صلح ستیزی در فرهنگ سیاسی ایران امروز است. مواجهه جدی ایران با تمدن غرب، جنگ های ایران و روس است اما به صورت فکری، مواجهه جدی در زمان ناصرالدین شاه است. در دوره پهلوی اول یک آرامش نسبی وجود دارد واز زمان پهلوی دوم، یک گفتمان سیاسی شکل می گیرد. غرب سوسیال ویژگی مهمش، ایدئولوژیک بودن آن است. بعد از انقلاب دو گروه در مصدر قرار می گیرند(روشنفکران مذهبی و گروه های سنتی). در اصل جامعه ایران هم غرب زده لیبرال است و هم غرب زده سوسیال، لکن ایدئولوژی های سوسیال را دارد بومی می کند. مهم ترین شعار غرب سوسیال، مبارزه با امپریالیسم جهانی به سرکردگی آمریکا است که در ایران کلمه امپریالیسم با استکبار جایگزین می شود. در اسلام داشتن یا نداشتن ثروت ملاک نیست، ملاک این است که ثروت از راه درست به دست بیاید. فرهنگ سیاسی ایران امروز، بالقوه یا بالفعل چند مبنا دارد که شامل ایران باستان، دین اسلام، ادبیات غنی فارسی، فرهنگ لیبرال و فرهنگ غرب سوسیال است.
در ادامه زهرا نژادبهرام از استادان دانشگاه، اظهار داشت: عنوان سخنرانی من شبکه های مجازی و گفتمان صلح است. منادیان اصلی صلح، زنان هستند چون دغدغه صلح را دارند اما متاسفانه در تصمیم گیری حضور کمی دارند چون فرصت کمی به آن ها داده می شود. امروز شکل رسانه ها متفاوت شده است. شبکه های اجتماعی عینیت رسانه های نوین هستند. عرصه شبکه های اجتماعی، عرصه گفت و گو، رواداری و پذیرش دیگری است. قریب به پنج میلیارد نفر عضو شبکه های اجتماعی هستند. در شکور ما هم حدود ۸۰ درصد جمعیت در یکی از شبکه های اجتماعی عضویت دارند. بعد از انقلاب ارتباطی، بروز شبکه های اجتماعی تعالی بخش صلح است. شبکه های اجتماعی زبان مشترک دارند. در آن جا پرخاشگری معنای زیادی ندارد. دیگری را مجاب کردن، همان کنشگری مرزی است. خواست ما از دولت جدید این است که باور کند شبکه های مجازی یک فرصت استثنایی هستند. تمرین گفت و گوو رواداری در شبکه های اجتماعی شکل می گیرد. وقتی زیرساخت ها آماده نباشد، امکان گفت و گواز بین می رود. در شبکه های مجازی، برابری فرصت ها وجود دارد.
در ادامه ماشاالله شمس الواعظین از فعالان رسانه ای ابراز داشت: عنوان سخنرانی من، صلح اجتماعی و مرجعیت رسانه ای در ایران است. اما وقتی می گوییم مرجعیت، منظورمان چیست؟ ما یک مرجعیت ناگزیر داریم مانند پدر و مادر. مرجعیت مرتفع کننده نیازها داریم مانند پلیس و شهرداری. مرجعیتی که بحثش را می کنیم، مرجعیت باورساز است که نفوذ کلام می کند. رسانه ها در هرم مرجعیت ها، بخش زیادی از زندگی مردم را تشکیل می دهند. اما رسانه در کجا اهمیتش گل می کند؟ وقتی شما وارد حوزه منافع عمومی می شوید و معمولا نیازمند یک رسانه می شوید و اندک اندک به آن رسانه وابسته می شوید. حدود ۲۰ سال است که مرجعیت رسانه به خارج از کشور منتقل شده است. یک رسانه داریم که تعداد پرسنلش از تعداد مخاطبینش بیشتر است. رسانه ای که می خواهد تبدیل به مرجعیت رسانه شود، باید اعتماد عمومی را جلب کند، کار حرفه ای انجام دهد و به کثرت گرایی یا پلورالیسم رسانه ای باور داشته باشد. قطعا می شود که که مرجعیت رسانه ای را بومی سازی کرد. یکی از رسالت های روزنامه نگاران، فراگیر کردن پدیده صلح در جهان است.
در ادامه گارینه کشیشیان سیرکی اظهار داشت: عنوان سخنرانی من، گفتمان صلح و زنان در ایران معاصر است. زنان به عنوان نیمی از نیروی انسانی جوامع بشری، نقشی مهم ایفا می کنند. مشارکت زنان در همه عرصه ها ضروری است. البته این مشارکت بستگی به نگرش های موجود در آن جامعه دارد. مشارکت سیاسی زنان در ایران کم است. در کشور ما فرصت برای زنان در گسترش نقش خودشان در سیاست و اقتصاد بسیار محدود است. سیاستگذاری جنسیتی، دسترسی زنان به فرصت های برابر با مردان را از بین برده است. سیاستگذاری تابع منابعی مانند قانون و عرف است. تا زمانی که در این زمینه ها اقدام و پایدار صورت نگیرد، مشکل باقی خواهد بود. در سطح حکومتی، به جز ملاحظات ساختاری، از نظر نگرش و بینش هم اعتقادی به حضور زنان در قدرت سیاسی وجود ندارد. یکی از مهم ترین محورها در اندیشه سیاسی، گفتمان صلح است. ضرورت گفتمان صلح در ایران کنونی زیاد است و از دولت چهاردهم انتظار می رود تعارض های حساس به جنسیت را تقلیل دهد.
در ادامه علی اصغر سیدآبادی از پژوهشگران ابراز داشت: عنوان سخنرانی من، دهه هشتادی ها و صلح با طبیعت است. درباره صلح که صحبت می کنیم، باید تاکید کرد که صلح در چه شرایطی محقق می شود. من کلمه نوجوان را دربستر پایان نامه ها و تحقیقات دانشگاهی که بررسی می کردم، متوجه شدم که بیشتر از منظر روان شناسی و علوم تربیتی صحبت شده است. نکته جالب این است که ۹۰ درصد این مقالات، نوجوان را مشکل می بینند. با این نگاه، از اول عده ای را اقلیت کرده و آن ها را به خاطر داشتن ویژگی های خاصی که در دوره نوجوانی وجود دارد، طرد می کنند. الان خانواده ایرانی تغییر کرده است و در خانوده صدای بچه ها شنیده می شود. در تحقیقات انجام شده در کشور، دختران ناراضی از پسران ناراضی بیشتر هستند. این نسل به نسبت نسل گذشته، به محیط زیست و طبیعت ایران علاقه بیشتری دارد.
در ادامه محمد جلالی از استادان دانشگاه، اظهار داشت: عنوان سخنرانی من، صلح مدنی؛ نقش نهادها و انجمن ها در ایجاد گفتمان صلح آمیز است. مفهوم صلح اقسامی دارد وبا دوگانه هایی مواجه هستیم مانند صلح منفی و صلح مثبت. صلح مثبت توجه به مباحث عدالت، آزادی و حقوق بشر است. دوگانه دیگر، خشونت مستقیم وخشونت ساختاری است. دیگری، پوزیتویسم حقوقی در مقابل حقوق طبیعی و حقوق بشر اس. دیگری، حقوق سخت و حقوق نرم است. حقوق اهداف معمول و عادی دارد مانند نظم و امنیت ولی اهداف عالی آن، رسیدن به عدالت و آزادی است. امروزه مباحث مربوط به حقوق طبیعی و حقوق بشر با همه کاستی ها وجود دارد و نمی شود این مفاهیم را انکار کرد. نهادها می توانند وساطت اساسی بین دولت و مردم داشته باشند. صلح مدنی فراتر از نبود یک خشونت مستقیم و ظاهری است.
در پایان رحمان قهرمانپور از استادان دانشگاه، بیان داشت: عنوان سخنرانی من، گفتمان صلح و نظام انتخابات در ایران است. مسئله نظام انتخابات مسئله دامنه داری است. مسئله انتخابات مدام دارد بازبینی می شود. مسئله انتخابات، یک مسئله ساده رای دادن نیست. یک سری نظام های اقتدارگرای انتخاباتی داریم که انتخابات دستکاری شده برگزار می کنند، البته دستکاری لزوماب ه معنای تقلب نیست. نظام انتخابات به خودی خود انتقال قدرت و صلح ایجاد نمی کند. نهادهی مدنی در حفظ کارکرد درست نظام انتخاباتی نقش کلیدی دارند. نظام انتخاباتی به مرور زمان آزاد و منصفانه می شود. برای کسانی که می خواهند نامزد انتخاباتی شوند، مسیر به مراتب دشوارتر است. انتخابات آزاد یعنی فقدان نظارت سلیقه ای و جناحی و حضور گرایش های مختلف. از شاخص های انتخابات منصفانه، توزیع عادلانه امکانات دولتی در بین نامزدها است. نظام انتخاباتی ما مسائلی دارد از جمله این که قانون انتخابات ما به دلیل تضاد منافع هنوز نهایی نشده است. نظام انتخاباتی ما سیستم ثبت نام ندارد. فقدان نظارت مالی و قضایی بر رفتار نامزدها در نظام انتخاباتی ما به چشم می خورد. از پیامدهای روزآمد نشدن انتخابات، تقویت حامی پروری سیاسی است.