به گزارش روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی، نشست "مسجد در آیینه تاریخ و باستان شناسی" به همت گروه تاریخ و باستان شناسی خانه اندیشمندان علوم انسانی و با مشارکت انجمن علمی باستان شناسی ایران، روز چهارشنبه ۲۸ مرداد ۱۴۰۳ در سالن حافظ خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. خلاصه ای از گرارش این نشست در ادامه می آید.

حمیده چوبک از باستان شناسان، اظهار داشت: از برگزارکنندگان این نشست سپاسگزاری می کنم. مدارک و داده های تاریخی و نوشتاری، از مهم ترین ابزارهای شناخت در باستان شناسی دوره اسلامی است. آثار محوطه های باستانی و تاریخی ما آبادی های گذشته ما هستند. کلان شهر جیرفت شهری بزرگ با جمعیت فراوان با زمینه های گسترده فرهنگی و اقتصادی بوده است.

وی افزود: شهر جیرفت دارای ضرابخانه بوده است. هم چنین این شهر مرکز بازرگانی خراسان و سیستان است. مسجد جامع این شهر شاخص ترین و مهم ترین یافته معماری کاوشهای محوطه باستانی شهر دقیانوس است. از علل متروک شدن نابودی شهر عبارتند از اختلافات داخلی حکمرانان سلجوقی، یورشهای مکرر غزها و تسطیح محوطه برای کانال آب و کشاورزی. این محوطه نیاز به کاوش های مستمر همراه با حفاظت و مرمت دارد.

در ادامه عادل فرهنگی از معماران، ابراز داشت: تنها بنایی که می شود با مسجد جامع ساوه مقایسه کرد، شاید مسجد جامع اصفهان باشد. این مسجد بستر خوبی را فراهم کرد که خیلی ها توانستند روی آن کار کنند. تصاویری از دوره قاجار از مسجد جامع ساوه وجود دارد. این بنا جزء آن دسته از بناهایی است که در حاشیه شهر درست شده است و نشان دهنده این است که بافت متراکمی در شهر بوده است.

در ادامه ناصر نوروززاده چگینی از باستان شناسان، اظهار داشت: مسجد مدرسه حیدریه قزوین گرچه مسجد مهمی است اما به اندازه مساجد دیگر شناخته نشده است. مسجد مهم ترین اثری است که از دوره اسلامی تا به امروز ساخته می شود. مسجد صورت های مختلفی در سرزمین های مختلف به خودش گرفت.

وی افزود: مسجد مدرسه حیدریه قزوین از نمونه مساجد چهار طاقی است که در دوره سلجوقی جزء نمونه های پربسامدی بوده است. بعدها مدرسه ای به دور این مسجد ساخته شده است. این مسجد در شهری است که اهل تسنن ها ی شافعی و حنفی مذهب حضور دارند، البته تعدادی شیعه هم حضور دارند. در دوره صفوی این مسجد دایر بوده است اما بعد از آن به آن رسیدگی چندانی نمی کنند.

در ادامه محمد اسماعیل اسماعیلی جلودار، از باستان شناسان، توضیحاتی در مورد مسجد کهن کوشک در شهر تون یا فردوس توضیحاتی ارائه داد و افزود: مسجد کوشک در حاشیه شهر قرار گرفته است. این مسجد از نظر ساختاری به مسجد جامع فهرج شبیه است.