به گزارش خانه اندیشمندان علوم انسانی، نشست شب “جغرافیای شاهنامه” به همت مجله بخارا و همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی در روز ۱ مهر ماه ۱۴۰۳ در سالن اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. سخنرانان این نشست: مهدی سیدی، جعفر یاحقی، ماندانا تیشه‌یار، زاگرس زند و یامان حکمت تقی آبادی بودند.

ابتدای جلسه علی دهباشی راجع به موضوع نشست و سیر بحث توضیحاتی ارائه داد.

جعفر یاحقی، پژوهشگر حوزه ادبیات، در ابتدا راجع به نویسنده کتاب “جغرافیای شاهنامه” و تبحر او در این بحث توضیح داد و از جغرافیای شاهنامه با عنوان «ریشه در خاک» یاد کرد و افزود: ما با مکان‌هایی در شاهنامه رو به رو هستم که در تاریخ و جغرافیا نیامده است اما با پژوهش‌های صورت گرفته قابل ردیابی هستند. او همچنان اشاره کرد که: شاهنامه را هم از ژرف و هم از پهنا باید مورد بررسی قرار داد.

وی همچنین ریشه‌دار بودن و فرهنگی بودن را از عناصر مهم شاهنامه شمرد. این پژوهشگر همچنین به دوگانهٔ تقدس ملی و دینی اشاره کرد؛ و شاهنامه را در تقدس ملی جای داد و راجع به هر یک به تفصیل توضیح داد.

او همچنین راجع به افق‌های اسطوره شناسی در فرهنگ‌های یونان و روم توضیحاتی ارائه داد و راجع به نقش کردستان و روستاهای اطراف آن نیز نکاتی را یادآور شد.

مهدی سیدی، نویسنده کتاب “جغرافیای شاهنامه”، من باب واقعیت داشتن مکان‌های مندرج در شاهنامه توضیحاتی ارائه داد. او اظهار کرد: همانطور که فارس، دماوند، لبرز و سیستان و.. واقعیت عینی در جهان خارج دارند دیگر هم اماکن با بررسی و جستجو قابلیت یافتن دارند.

او به روند پیدایش و ردیابی جغرافیا در شاهنامه اشاره کرد و افزود: اولین بار از «ایران» در قسمت ضحاک و جمشید و سپس از «البرز» به عنوان نخسیتن موضع جغرافیایی و همچنین از «دماوند» به عنوان محل به بند کشیدن ضحاک سخن به میان می‌آید. او همچنین به «آمل» که پایتخت فریدون بود اشاره کرد و آن را ام‌القرای طبرستان خواند.

این پژهشگر راجع به منطقه تمدنی ایران تصریح کرد: با توجه به شاهنامه ابومنصوری ما با دو منطقه سر و کار داشتیم، ایران و انیران(غیر ایران). وی همچنین راجع به مرزهای ایران با ترکستان به طور تفصیلی تشریح کرد و گفت: در این مرزهای فرهنگی شهرنشینی و مدنیت عنصر حیاتی‌ست که بین ایران و انیران حد می‌کشد. در آخر او از «پیران» وزیر افراسیاب و رابطه‌ی خوبی که به جهت رگ و ریشه فارسی با ایرانیان داشت و مقبره و محل دفن او نیز نکاتی را خاطر نشان شد.

ماندانا تیشه‌یار، پژوهشگر روابط بین‌الملل، حول موضوع منطقه گرایی در روابط بین‌الملل و ارتباط آن با جغرافیای شاهنامه به الاخص در منطقه قفقاز توضیحاتی را بیان کرد. او عنوان کرد: شاهنامه می‌توان نوعی سند هویتی برای ارتباط با مناطقی که در حوزه شاهنامه اشتراک دارد باشد که در این راستا بشود با دیگر کشورهای مشترک در این موضوع به جهت جغرافیای آن بحث و تعامل کرد.

وی راجع به ایده تاریخ به مثابه توجه به زندگی روزمرهٔ گذشتگان که در مجله آنال فرانسه در قرن بیستم مطرح شده پرداخت و نکاتی را بیان کرد. وی همچنین در خصوص منطقه قفقاز مطرح کرد: آذربایجان، ارمنستان، جنوب غرب روسیه، گرجستان و بخشی از ایران متعلق به آن محدودهٔ جغرافیایی بودند و همچنین کوه قاف، دریای خزر و دریای ارومیه و همچنین ده شخصیت مهم تاریخی-ادبی در آن منطقه قرار داشتند.

زاگرس زند، پژوهشگر ایران باستان، حول محور ساسانیان در شاهنامه سخن گفت و اظهار کرد: هرچه جغرافیای شاهنامه بیشتر بررسی شود و ارزش تاریخی آن نیز بیشتر می‌شود چرا که این دو همگام و هم جهت یکدیگرند همچنین که این پژوهش‌ها ثابت می‌کند که شاهنامه متنی تاریخی، دقیق و زمینی‌ست.

او همچنین تاکید کرد: که شاهنامه تخیلی نبوده و جای‌مند و جای‌دار است. در ادامه راجع به یزگرد سوم و پادشاهی ایران قبل حمله اعراب توضیح داد و مسیر عقب نشینی او را در ری، گرگان، نیشابور، پشت و مرو عنوان کرد و توضیحاتی را در این باره افزود.

یامان حکمت تقی آبادی، پژوهشگر حوزه ادبیات، در باب اینکه توجه به جغرافیای تاریخی، فرهنگی و ادبی تا چه اندازه می‌تواند در فهم ما از متون تاثیر گذار باشد سخن گفت. او با بیان اینکه راه نجات گروه‌های ادبیات توجه به جغرافیای ادبی‌ست تصریح کرد: خوانش شاهنامه به جهت هویتی مهم است و پیگری آن در جغرافیای تمدنی هم برای دستگاه‌های دیپلماسی به جهت ارتباط با کشورهای مشترک در این حوزه، و هم در سطح دانشگاهی مفید است.

تقی آبادی همچنین پیشنهاد کرد: در دانشگاه‌ها سر فصلی راجع به این موضوع تهیه شود، دانشجویان در تهران، کابل و دوشنبه و.. بتوانند با هم در راستای این موضوع مشترک گام بردارند زیرا که این همراهی سبب تعامل و پیوند هرچه بیشتر می‌شود.

جلسه در آخر با تشکر از شرکت‌ کنندگان حاضر در این نشست به پایان رسید.