به گزارش روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی، نشست "چشم انداز و چالش‌های کشاورزی و امنیت غذایی در دولت چهاردهم" به همت گروه اقتصاد خانه اندیشمندان علوم انسانی، روز دوشنبه ۲ مهر ۱۴۰۳ ساعت ۱۷ در سالن حافظ خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. سخنرانان این نشست عبارت بودند از اسکندر زند و محمد حسین عمادی، دبیری این نشست نیز بر عهدهٔ فاطمه سادات نبوی بود.

فاطمه سادات نبوی، دبیر نشست، اشاره‌ای به موضوع مورد بحث داشت و تصریح کرد: با توجه به شروع کار دولت چهاردهم و همچنین مجلس دوازدهم و درگیری با بودجه سال ۱۴۰۴، باید این دسته از بحث‌های حول محورهای اقتصادی و بالاخص موضوعات مرتبط با کشاورزی را پیگیری کرد.

اسکندر زند، پژوهشگر حوزهٔ کشاورزی، چالش‌های تاریخی و چالش‌های تجمعی را ضعف بخش کشاورزی چند دهه اخیر دانست و در باب ریشهٔ کلمهٔ “Agriculture” و تعریف جدید آن گفت: ما کماکان در بخش تعریف کشاورزی با مشکلاتی رو به رو هستیم. او در راستای سیر تاریخی کشاورزی مبتی بر کارکرد آن و گسترش شهر نشینی نیز افزود: در ابتدا کشاورزی فقط به تولید و مصرف محدود می‌شد به محض شهری شدن و گسترش شهرنشینی با انبارداری، حفاظت از منابع آب، تلفات و ضایعات خاک و کیفیت غذا و سم زدایی و.. در این خلال مطرح شد. او گفت: کشاورزی چهار پایه دارد که عبارتند از: فنی، اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی. او به عقبه تاریخی کشاورزی نیز اشاره کرد و گفت:‌هنوز در بحث‌های فنی، اجتماعی و اقتصادی مشکلات متعددی داریم که این باعث می‌شود جایگاه کشاورزی به عنوان ستون فقرا ت اقتصادی با مخاطره همراه شود.

زند همچنین تشریح کرد: کشاورزی کاردکرد تولیدی و غیر تولیدی دارد و حال آنکه امنیت غذایی در بحث تولیدی، و بهره‌برداری از منابع طبیعی و غیر طبیعی در بخش غیر تولیدی قرار می‌گیرد. او همچنین تاکید کرد: عمده‌ی چالش‌های مربوط به این حوزه از نوع چالش‌های فکری است. وی سختی اقلیم، وابستگی به منابع آب زیر زمینی، فقر منابع خاک و تنوع اقلیم را باعث پر مخاطره شدن، هزینه بر بودن و نوآوری کمتر دانست؛ همچنین که ضعف الگوی تولید، وابستگی به واردات برخی از نهاده‌ها، بالا بودن سهم تصدی‌گری دولت، نبود نظام سنجش مهارت، شکاف قیمتی بین تولید و فروش، بهینه نبودن مصرف الگو،‌ پایین بودن راندمان آبیاری و کیفیت خاک، کاهش توان اکولوژیک، بی‌توجهی به روستا و توسعه آن را از چالش‌های تجمیعی در این حوزه به شمار آورد.

این استاد و پژوهشگر حوزه مهندسی کشاورزی شناخت(cognition) را عاملی مهم در عملگرایی در کشاورزی محسوب کرد و اطلاعات و داد‌های درست را لازمه حصول به آن دانست. او تسلط به تاریخ و جغرافیا را پیش زمینهٔ تشخیص درست و نظر غیر سلیقه‌ای عنوان کرد و از نبود اهداف بلند مدت و غیر اورژانسی در کشاورزی گله کرد. در آخر او ضعف عوامل تاریخی را در کنار ضعف عوامل جغرافیایی که به موجب آن ضعف بهره‌وری (در بحث علم) و ضعف سرمایه‌گذاری(در بحث ثروت) را ثمر می‌دهد، از عومل منتج به توسعه نیافتگی عنوان کرد.

محمد حسین عمادی، پژوهشگر حوزهٔ کشاورزی، به مشکلات فکری و معرفتی-شناختی در این حوزه اشاره کرد و گفت: خطاهای شناختی فقط در بخش‌های اجرایی نیستند بلکه در دانشگاهیان، سیاستمداران، سیستم‌های حکمرانی و برنامه ریزان و فعالان این حوزه نیز مشاهده می‌شود.

وی فراهم نمودن تولید غذا، دسترسی به غذا، مصرف صحیح و سلامت غذا، پایداری و تاب آوری سیستم را از ماموریت‌های محوری بخش کشاورزی و غذایی که در راستای اقتدار و امنیت غذایی محقق می‌شود دانست.

عمادی در ادامه به چالش‌های اصلی امنیت‌ غذایی در جهان پرداخت و گفت: کمبود منابع خاک، کمبود کیفیت اراضی، کاهش کیفیت خاک، الگوی ناصحیح مصرف، افزایش ضایعات و تلفات غذایی، شکاف فاحش طبقاتی، تغییرات اقلیم، تخریب منابع و محیط زیست، افت منابع سرمایه گذاری و هزینه فزاینده انرژی از دلایل عمده این موضوع هستند.

او راه تامین امنیت و اقتدار غذایی را افزایش بهره‌وری، دسترسی آحاد جامعه به غذایی کافی، مداخله در سطح ملی، هوشمند سازی و کاربرد فناوری دیجیتال و بیوتکنولوژیک دانست و تصریح کرد: کشاورزی فقط یک راهکار و راه حل مطلق ندارد.

او چالش‌های مدیریتی، حکمرانی و ساختاری معرفت شناسانه در نظام سیاست گذاری، و خطاهای متدولوژیک و روش شناسانه را از چالش‌ها و موانع بخش کشاورزی کشور به شمار آورد. همچنین او ضعف جامع نگری و تفکر سیستماتیک، سلطه تفکر شخصی، یکپارچه نبودن زنجیره تولید و ارزش از مزرعه تا سفره، نگرش ایدئولوژیک حاکمیت در هدف گذاری و ضعف حضور تشکل‌های صنفی را، از موانع شناختی در نظام تصمیم‌سازی بخش کشاورزی دولت دانست.

در آخر در بحث ضعف سیستم آماری و نهادهای پالایش بخش کشاورزی کشور اظهار کرد: ضعف مفرط در دسترسی و دقت در آمار پایه، ضعف شدید در تعییم ملاک‌ها و شاخص‌های دقیق به منظور سنجش‌گرایی و راندمان یا بهره‌وری و فقدان نهاد هوشمند سازی و بی‌طرف جهت پالایش سالانه داده‌ها از ضعف‌های ما در این حوزه به شمار می‌آید.

نشست در آخر با ارائه خلاصه‌ای از بحث‌های سخنرانان توسط دبیر نشست و همچنین پرسش و پاسخ شرکت‌کنندگان به پایان رسید.