به گزارش روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی، شب "رسایل مشروطیت ایران" به همت مجله بخارا و با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی، روز یکشنبه ۱۵ مهر ۱۴۰۳ در سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. سخنرانان این مراسم عبارت بودند از: محمد ترکمان، عباس منوچهری، محمدعلی اکبری، غلامحسین زرگری نژاد و علی دهباشی.

علی دهباشی ابتدا به موضوع نشست پرداخت و گفت:‌ تاریخ مشروطه و تحقیق راجع به آن، به قبل و بعد این کتاب تقسیم می‌شود، که این کتاب می‌توان منبعی باشد برای کسانی که علاقه‌مند تحقیق در این حوزه هستند.

محمدعلی اکبری در خصوص کتاب "رسایل مشروطیت ایران" مطرح کرد: این کتاب از جامع‌ترین مجموعه‌هایی است که به صورت یکجا فراهم آمده است. مجموعه رسایلی که آورده شده به این معنا نیست که در تایید یا رد مشروطه است بلکه در آن به موافقان، منتقدان و مخالفان مشروطه هم پرداخته شده است.

او همچنین اظهار کرد: زرگری نژاد ذوالفنون اهل تاریخ معاصر است و در این حوزه بسیار تاثیر گذار است و کمتر کسانی هستند که در این مقیاس از گستره و عمیق به درجه او برسند. مقدمه نویسنده که حدود صد صفحه از کتاب را شامل می‌شود خود ش به عنوان یک کتاب مجزا قابلیت نشر دارد زیرا که نه تنها منتقد، مخالف و موافق مشروطه را در بر می‌گیرد، بلکه به صورت تحلیلی منصفانه از شرایط آن دوران است و خودش یک اثر مستقل به حساب می‌آید.

وی در ادامه توضیح داد: وقتی راجع به اندیشه‌های نو و معطوف به حکمرانی در ایران حرف می‌زنیم چهارچوب ما با نگاه دوران گذار است، که این نوع از نگاه نوعی تقدم و تاخر جوهری را با نسبت ما در جهان جدید در حوزه اندیشه و امر واقع تحمیل می‌کند که این سبب می‌شود ما همیشه خودمان را با جهان جدید بسنجیم.

وی در ادامه به نگاه عرضی در سیر تاریخی اشاره کرد و گفت: دستگاه دیگری هم داریم که جوامع و جهان‌های عینی قابل به خط شدن تاریخی نیستند و نمی‌شود آنها را با روند تکاملی تاریخی توضیح داد زیرا که ظهور نظام‌ها و اندیشه‌های حکمرانی یک تجربه تاریخی‌ است و هر جامعه با جامعه دیگر به جهات گوناگونی تجربه تفاوت دارد و قرار دادن یک جامعه به عنوان هدف و سنجسش دیگر جوامع با آن، رویکرد قابل ملاحضه‌ای نیست.

او همچنین در این راستا توضیح داد: آنچه این کتاب به ما نشان می‌دهد ما با صورت‌های گوناگونی از تاریخ مشروطه مواجه‌ایم و اهمیت این مجموعه از رسایل در این است که صورت‌های مختلف و گاه متعارضی را به ما نشان می‌دهد. این کتاب مملو از انواع آیات، روایات و ادله‌های تاریخی است که در جهت اندیشه‌های هر یک از طیف‌های مختلف بیان شده است. بدون تردید اندیشه را بدون صورت‌بندی‌های سیاسی نقل کردن کار مهمی‌ است اما فروکاستن آن‌ها به تحولات و دعواهای جاری اشتباه است؛ ما در موقعیت تاریخی به سر می‌بریم لذا در این موقعیت نمی‌توان مشروطه یا مشروعه را نادیده گرفت.

محمد ترکان، به اسناد و مدارکی که قبل انقلاب و بعد آن راجع به مشروطه منتشر شده توضیحاتی ارائه داد و به چاپ کتاب "رسایل مشروطیت ایران" و ۴۹ رسایلی که در آن به چاپ رسیده اشاره کرد. همچنین یاداور شد که این کتاب با رعایت انصاف نگاشته شده است و منبع مهمی در این حوزه به شمار می‌رود.

وی به مسئله زمانه و زمینه یک اثر تاریخی اشاره کرد و توضیح داد: اگر هر یک از دو عنصر زمینه و زمانه تاریخی را در بستر مسائل تاریخی و جغرافیایی آن نسنجیم دچار سو برداشت می‌شویم.

او در ادامه افزود: در روایت‌ها مطرح است که ایران در شرایط تاریخی زمان مشروطه به سه منطقه تقسیم شده است: منطقه تحت نفود بریتانیا، روسیه تزاری و منطقه بی‌طرف. همچنین که روسیه به جهت ضعیفی که پیدا کرده قراردادی با بریتانیا بر سر ایران، أفغانستان و تبت امضا کرده بود و در آن زمانه ایران بیشتر تحت نفوذ بریتانیا بود؛ وی همچنین در ادامه راجع به عدم ابتکار و فعالیت روسیه در مقابل انگلیس توضیح داد.

ترکان در ادامه به بحث کسری بودجه از زمان قاجار تا پهلوی و حتی امروز اشاره کرد و توضیحاتی ارائه داد. وی همچنین آزادی‌های مدنی را وابسطه به لفظ جمهوری ندانست و در این باره گفت: آزادی فقط در اسم و لفظ مجهوری معنا پیدا نمی‌کند چه بسا کشورهای سلطنتی که از آزادی‌ها مدنی بیشتری برخوردارند تا دیگر کشورها با نظام متکی به جمهور.

عباس منوچهری، ابتدا راجع به چهار مولفه مهم در تفسیر یک متن گفت: مولف، ساختار، زمینه و مفسر از عناصر مهم هستند. او با نگاه به مولف متن مطرح کرد: زرگری نژاد از افراد مهم و مؤثر پارادایم ساز در این حوزه است.

وی همچنین به آشنایی‌اش و روابطی که با مولف متن دارد مفصلاً توضیحاتی ارائه افزود.

منوچهری اظهار کرد: شهروندی و جمهوریت در ماجرای مشروطه فی مابین دعواها و نزاع‌ها گم می‌شود و این کتاب به ما نشان می‌دهد این ادعا که مردم ایران فهمی از مشروطه نداشتند به چه اندازه ناصحیح است.

در آخر نشست با تشکر غلامحسین زرگری نژاد و رونمایی از کتاب "رسایل مشروطیت ایران" به پایان رسید.