به گزارش روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی، نشست "جایگاه زن در فرهنگ صلح و ناصلح سینمای ایران" به همت انجمن مطالعات صلح ایران و با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی، روز چهارشنبه ۲۷ فروردین ۱۴۰۴ در سالن حافظ خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. خلاصه ای از گزارش این نشست در ادامه می آید.

در ابتدا، روژان حسام قاضی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، اظهار داشت: عنوان سخنرانی من، جایگاه زن در فرهنگ صلح و ناصلح سینمای مسعود کیمیایی است. سینما اساسا خودش انعکاسی از فرهنگ، ارزش ها و هنجارها است. هم چنین سینما هم وظیفه ای برای فرهنگ سازی دارد. حضور زنان در سینمای کیمیایی حول محور مردان و در حاشیه زندگی مردانه قرار دارد و از حد جنبه های تزئینی فراتر نرفته است. سه الگو از نقش زنانه در سینمای کیمیایی دیده می شود. الگوی اول، ترسیم نقش زنانه به عنوان زن هوس باز و فتنه انگیز است. فیلم های بلوچ، خاک، گوزن ها و غزل از این الگو پیروی می کنند. الگوی دوم، زن به عنوان معشوقه بی وفا است که در آن نشان داده می شود که این زنان هستند که زندگی مردان را به نیستی و تباهی می کشانند. فیلم های تجارت، حکم، محاکمه در خیابان و متروپل از این الگو پیروی می کنند. الگوی سوم، زن به مثابه ناموس تجاوزپذیر مرد است. ارزش ناموس پرستی یکی از شاخص های مردانگی، بخش مهمی از سینمای کیمیایی است. فیلم های قیصر، بلوچ، اعتراض و سربازان جمعه از این الگو پیروی می کنند. اساسا در سینمای کیمیایی این مردان هستند که بار زندگی را به دوش می کشند. عشق به زن یک امر حاشیه ای است و اصالت ندارد. در این سینما زن ها دردسرساز و ناصلح هستند.

در ادامه، کتایون مصری، پژوهشگرمطالعات زنان، ابراز داشت: عنوان سخنرانی من، جنسیت در فرهنگ صلح و ناصلح سینمای تهمینه میلانی است. منظور از صلح و ناصلح، تمامی ذهنیت ها و گفتارهایی است که در مواجهه با مقوله جنسیت در یک فیلم بروز و ظهور پیدا می کند. جنسیت محدود به زنان و زنانگی نیست بلکه جنسیت یک برساخت اجتماعی است که از طریق محیط اجتماعی تعریف و حتی ساخته می شود. تهمینه میلانی تنها فیلمسازی است که سینمای او رنگ و بوی فمنیستی دارد. تلاش او برای نمایش خلأ حقوقی و نابرابری اجتماعی میان زن و مرد و دفاع از حقوق زنان بوده و الگوی مدرن او از یک زن امروزی و مدرن، مبنای فیلمنامه هایش را تشکیل داده است. در فیلم واکنش پنجم، فرهنگ مردسالار و قوانین زن ستیز ایران و همچنین واکنش زنان به این قوانین و فرهنگ مردسالار مورد انتقاد قرار گرفته است. در فیلم آتش بس یک، محور فیلم، شکاک بودن بیش از حد مرد است. فیلم تسویه حساب، یک نوع مقابله به مثل بود در مقابل فیلم هایی که زنان مورد تحقیر قرار می گرفتند. در فیلم مَلی و راههای نرفته اش به خشونت خانگی پرداخته می شود. میلانی در کشور ما یک فیلمساز فمنیست محسوب می شود در حالی که دغدغه شخصیت های امروزی ار تقلیل پارادایم فکری به زنانگی فراتر رفته و تحقیرهای مبتنی بر جنسیت را هم در بر می گرد.

در ادامه، محمد نژاد ایران، پژوهشگر جامعه شناسی سیاسی، بیان داشت: عنوان سخنرانی من، سوژه زنانه در سینمای ایران است. در سینمای دهه ۴۰ و ۵۰ ما سوژه زنانه نداریم و سه چهره از زن بیشتر نمایش داده می شود. یکی، یک زن سنتی که تابع مرد است. دیگری، زنان بدکار و سوم، زن مصرف گرای طبقه بالای متوسط. بعد از انقلاب، دو فیلمساز موج نوی ایران، بهرام بیضایی و داریوش مهرجویی، اولین کسانی بودند که فیلم هایی با محوریت زنان ساختند. فیلم های لیلا، پری، بانو و سارا از جمله ساخته های مهرجویی هستند و فیلم سگ کشی ساخته بیضایی است. در زمان اصلاحات، فیلم هایی با محوریت زنان ساخته شد مانند فیلم های تهمینه میلانی اما سوژه زنانه را در فیلم های او نمی بینیم و زنان بیشتر به مثابه قربانی به تصویر کشیده می شوند. ترسیم زن منفعل با واقعیت فعلی جامعه ایران تطبیق ندارد.ما با شکل جدیدی از حضور زنان در جامعه مواجه هستیم ولی سینما به آن نمی پردازد.