نشست "رسانه و منازعه" برگزار شد

نشست "رسانه و منازعه" روز دوشنبه ۳۰ تیر در سالن حافظ خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی، نشست "رسانه و منازعه" به همت انجمن مطالعات صلح ایران و با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی، روز دوشنبه ۳۰ تیر ۱۴۰۴ در سالن حافظ خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. خلاصه ای از گزارش این نشست در ادامه می آید.

در ابتدا، منصور براتی کارشناس مسائل اسرائیل، اظهار داشت: اگر بخواهیم نگاهی به روایت های جنگ ایران و اسرائیل که از رسانه های اسرائیلی منتشر شد بیندازیم، باید به هفتم اکتبر ۲۰۲۳ برگردیم. ما یک نقطه عطف را در تاریخ اسرائیل می بینیم. فعلا بیشتر شواهد نشان می دهد اسرائیلی ها نتوانستند این حمله را پیش بینی کنند. دستگاه های نظامی و ارتش هم نتوانستند در ساعات اولیه، حمله را خنثی کنند. ۵۰ سال بود که چنین اتفاقی نیفتاده بود که اسرائیل غافلگیر شود. از همان ابتدا، بحث هایی درباره نقش ایران در این حمله مطرح شد. اسرائیلی ها قصد داشتند از تمام دولت هایی که در هفتم اکتبر نقش داشتند انتقام بگیرند. ماه های اول جنگ عملیات اسرائیلی ها صرفا به غزه مربوط بود. زمانی که از بار جنگ غزه کاسته شد، شروع به جنگ با حزب الله کردند که بعد از حدود ۶۰ روز با عقب نشینی حزب الله تمام شد. تحولات بعدی، تحولات سوریه بود که اسرائیل هم در آن نقش داشت و بعد از آن پر واضح بود که به سراغ ایران هم خواهند آمد.

وی افزود: اسرائیلی ها قبل از جنگ می گفتند اگر ایران نباشد، این حلقه آتش که به دور اسرائیل کشیده شده، وجود نخواهد داشت. به نتانیاهو هم انتقاد می شد که تاکتیکش مدیریت منازعه با حماس بوده است و نه از بین بردن آن. ما در رسانه های اسرائیلی نشانه های قریبی از عملیات علیه ایران می دیدیم و حتی افراد مد نظر ترور را هم منتشر کردند. روشن بود که ترور مقامات ارشد ایران در دستور کار اسرائیل خواهد بود. گفته می شد ما یک تسویه حساب با ایران داریم که باید انجام دهیم. در آغاز جنگ شاهد این روایت در رسانه های اسرائیلی بودیم که این یک جنگ مذهبی، آخرالزمانی و محتوم است. بعد از تحولات روز اول که با غافلگیری ایران همراه شد، در رسانه های اسرائیلی می گفتند الان تا اینجا که آمده ایم، پروژه رژیم چینج را هم به ثمر برسانیم. حمله به جلسه سران قوا نشان می دهد هدف، زدن مراکز تصمیم گیری است. این نگاه و این روایت با موفقیت انجام نشد. بعد از جنگ روایت های دیگری منتشر شده است. رسانه های اسرائیلی می گویند آسیبی که به ایران زدیم، کافی نبود، این شرایط اوضاع را به سمت انتقام گیری سوق می دهد. امروز صحبت هایی که رسانه های اسرائیلی مطرح می کنند، به ما این حس را می دهد که باید موج جدیدی از حملات علیه ایران انجام شود.

در ادامه، اردشیر پشنگ، پژوهشگر مسائل خاورمیانه، ابراز داشت: در بخش اول به اهمیت رسانه ها در جهان امروز می پردازم. امروزه رسانه ها در شکل دهی افکار عمومی، دیپلماسی عمومی، قدرت نرم، تقویت هویت فرهنگی، تاثیر بر سیاست گذاری جهانی، گسترش دسترسی به رسانه های دیجیتالی، مدیریت بحران و پروپاگاندا نقش مهمی دارند. این اهمیت باعث می شود که بسیاری از دولت ها سرمایه گذاری های هنگفتی در حوزه رسانه ها داشته باشند و اگر دولتی نتواند در این زمینه سرمایه گذاری کند، یک بازنده خواهد بود.

وی افزود: در بخش دوم به مقایسه شبکه های الجزیره و پرس تی وی می پردازم. از نظر پوشش جهانی، شبکه الجزیره در بیش از ۱۵۰ کشور قابل دسترسی است و حدود ۴۴۰ میلیون بیننده ثابت دارد. الجزیره ۸۲ دفتر رسمی در جهان دارد. شبکه پرس تی وی که از سال ۱۳۸۶ راه اندازی شده است، حدود ۴۰۰ کامند و ۲۶ خبرنگار در ۲۶ شهر دنیا دارد. از نظر تعدا مخاطب ها برای پرس تی وی آمار دقیقی وجود ندارد اما این شبکه در شبکه های اجتماعی نهایتا سه میلیون بازدید داشته است. الجزیره تا به حال بیش از ۸۲ جایزه بین المللی کسب کرده است و به عنوان یک رسانه مطرح بین المللی شناخته می شود اما پرس تی وی نتوانسته است چنین شرایطی برای خود درست کند. اگر بخواهیم دلایل موفقیت رسانه ای مثل الجزیره را برشماریم می توان به مواردی که در ادامه می آید، اشاره کرد. الجزیره دیدگاه جهانی را با هویت منطقه ای نمایندگی می کند. رسانه ای است که نشان داده تا حد زیادی استقلال خبری دارد. کیفیت تولیدش بالاست و پوشش خبری جسورانه ای دارد. به تنوع زبانی و فرهنگی توجه داشته و شبکه سازی قوی انجام داده است. استفاده از فناوری دیجیتال، جذب مخاطب های جوان، برندسازی قدرتمند، انعطاف پذیری در بحران ها و استخدام متخصصین حرفه ای با استاندهای بین المللی از دیگر دلایل موفقیت الجزیره است. اگر بخواهیم علل عدم موفقیت شبکه های خبری داخلی مانند پرس تی وی را بررسی کنیم، می توان گفت هر آن چه که در آن طرف نقطه قوت است، در این طرف نقطه ضعف است. رسانه های ما حتی در داخل نمی توانند استقلال خود را حفظ کنند. کیفیت تولید پایین، سانسور و رقابت نابرابر با رسانه های جهانی از جمله دلایل عدم موفقیت رسانه ای مثل پرس تی وی است. البته این فقط مربوط به بخش رسانه نیست و در سایر موارد هم در کشور چرخه بسته جذب نفرات با اولویت رابطه و تعهد به جای ضابطه و تخصص مشاهده می شود.

پشنگ اضافه کرد: اصول اساسی اخلاق بین المللی روزنامه نگاری سه مورد انصاف، دقت و بی طرفی است. هیچ رسانه بی طرفی نداریم، هر رسانه ای گرایش هایی دارد اما آن چیزی که مهم است، این است که درجه شما در بحث انصاف، دقت و بی طرفی در مقایسه با رسانه های دیگر چقدر است؟ وقتی حس اعتماد به رسانه ای پایین بیاید، در جنگ نرم قافیه را می بازیدو متاسفانه صدا و سیما با بیش از ۴۷ هزار کارمند وضعیت مناسبی در جذب مخاطب ندارد.

در ادامه، مریم خالقی نژاد، پژوهشگر مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه، بیان داشت: حقوق بشر به عنوان یکی از اصول بنیادین روایت بین المللی همواره مورد تاکید بوده است اما برخی رسانه ها در این جنگ این اصول را زیر پا گذاشتند. حقوق بشر در تئور باید جهانی و فارغ از جهت گیری سیاسی باشد اما در عمل شاهد گزینشی عمل کردن رسانه ها هستیم. در این جنگ انتظار می رفت رسانه های بین المللی همانند موارد مشابه این اقدام متجاوزانه را محکوم کنند اما در بسیاری از موارد این اتفاق نیفتاد. برخی رسانه ها با انتخاب ادبیات خاصی، از لفظ تجاوز استفاده نمی کردند و از واکنش منطقی و اقدام دفاعی استفاده می کردند. برخی رسانه ها هم تحلیلگرانی را می آوردند که اقدامات اسرائیل را توجیه می کردند. هدف اصلی برخی رسانه ها، متزلزل کردن اتحاد ملی و تفرقه اندازی بین ملت و نظام بود.

وی افزود: از دلایل سکوت داعیه داران حقوق بشر می توان به وابستگی مالی و سیاسی، ترس از پیامدهای سیاسی یا اقتصادی و دوگانگی استاندارها اشاره کرد. در مجموع، حقوق بشر به ابزاری گزینشی در رسانه های وابسته به قدرت های جهانی تبدیل شده است.

در ادامه، نیلوفر چینی چیان، استاد دانشگاه محمد رسول الله(ص)، اظهار داشت: عنوان سخنرانی من، رسانه و مسئولیت اخلاقی است. سال ۲۰۲۵ خاورمیانه بار دیگر صحنه پر تنش ترین و تاثیرگذارترین درگیری های نظامی میان دو بازیگر اصلی در این منطقه شد. در این مرزها فرو ریخت و قدرت نظامی با جنگ روانی و عملیات رسانه ای گره خورد. میدان نبرد هم خاورمیانه بود، هم فضای سایبری و هم رسانه های جهانی. رسانه های به دو پرسش بنیادین از منظر اخلاقی باید پاسخ دهند که آیا این جنگ از آغاز از نظر اخلاقی قابل تجویز بود؟ و آیا در هنگام جنگ اصول اخلاقی رعایت شده است؟

وی افزود: پاسخ به این سوالات بیش از هر چیزی در چارچوب نظریه جنگ عادلانه امکان پذیر است. در این نظریه، اخلاق پیش از جنگ شامل هدف عادلانه، نیت درست، آخرین راه حل، احتمال موفقیت، تناسب و مرجه مشروع می شود. اخلاق در جریان جنگ هم اصل تفکیک و اصل تناسب را شامل می شود. اخلاق پس از جنگ، بازسازی جامعه پس از جنگ، جبران خسارت به قربانیان و تضمین عدم تکرار جنگ را در بر می گیرد. رسانه ها در مشروع سازی یا تقبیح آغاز جنگ و بازنمایی رفتارهای نظامی، هدف گیری غیر نظامیان، تخریب زیرساخت ها و قربانیان انسانی دخیل هستند.

چینی چیان اضافه کرد: مسئولیت اخلاقی رسانه ها در جنگ موارد متفاوتی را در بر می گیرد. رسانه ها در روایت جنگ برای تصاحب افکار عمومی نبرد می کنند. رسانه نه فقط گزارشگر بلکه یک کنشگر اخلاقی است. رسانه باید روایت از حقیقت و مراقبت از انسان را برعهده بگیرد. رسانه ها پس از جنگ نیز چندین وظیفه دارند از جمله افشاگری و حقیقت یابی، دادن صدا به قربانیان و پرهیز از تطهیر جنایتکاران.

اخبار

اخبار صفحه نخست

تاریخ نگارش: ۱۴۰۴/۰۴/۳۱

کلیه حقوق مادی و معنوی این سایت و محتوای آن متعلق به خانه اندیشمندان علوم انسانی است.