به گزارش روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی، نشست "گفت و گوی مورخان با باستان شناسان" به همت گروه تاریخ و باستان شناسی خانه اندیشمندان علوم انسانی و با همکاری انجمن ایرانی تاریخ، روز شنبه ۴ مرداد ۱۴۰۴ در سالن خیام خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. محمد بیطرفان دبیری این نشست را برعهده داشت. خلاصه ای از گزارش این نشست در ادامه می آید.

در ابتدا، عباس مقدم از باستان شناسان، اظهار داشت: باستان شناسی از حیث روش شناسی و مسائل نظری و در اجرا یک معرفتی است که کیفیت خاص خودش را دارد. برای ما چیزی که خیلی مهم است و اشتراک ما و تاریخ به شمار می رود، توجه به دو بعد مکان و زمان است. همین دو بعد باعث شده است که باستان شناسی گرایش های متفاوتی پیدا کند. باستان شناسان بیشتر بر اساس مواد باستانی که از انسان برجای مانده است کار می کنند و بیشتر روی داده های مادی کار می کنند. الان در تاریخ در یکی دو دهه اخیر خیلی به مواد فرهنگی توجه می کنند. در باستان شناسی به بوده ها توجه می کنیم. ما داده ها و یافته های مادی را مطالعه می کنیم تا به بوده ها پی ببریم. البته خیلی از این بوده ها از بین رفته اند. خیلی از داده های باستان شناسی ناقص شده و یا از بین رفته اند. شاید مهم ترین تفاوت ما با دوستانمان در رشته تاریخ، میزان خاکی است که روی دست های ما می نشیند.

وی افزود: هماهنگی میان تاریخ شناسان و باستان شناسان در کشور وجود ندارد چون پژوهش ها در اینجا ناقص می ماند. ما نمی توانیم با هم کار کنیم چون پروژه ها ادامه پیدا نمی کند و ناقص است. باستان شناس و مورخ باید مسئله داشته باشند و زمانی که مسئله مشترک داشته باشند، می توانند با هم کار کنند. اگر مسئله مشترکی نداشته باشیم، کاری از پیش نخواهد رفت. سنت تاریخ نگاری ما خیلی سنت کلی نگری است و جزئی نگر نیست و این یک نقطه افتراق با باستان شناسی است.

در ادامه، ابوالفضل رضوی، از تاریخ شناسان، ابراز داشت: عنوان این سلسله نشست ها مرزهای دانش است. وقتی صحبت از مرز پیش می آید قدری پئیایی و تحول به ذهن متبادر می شود. سوالاتی مطرح می شود از جمله این که هم نوایی میان باستان شناسی و تاریخ چه تاثیری به حال امروز جامعه دارد؟ تاریخ به عنوان کنش های جمعی آدمیان از گذشته تا به حال تا چه میزان می تواند پاسخگوی نیازهای مبتلابه جامعه باشد؟ وقتی از این مرزها سخن به میان می آید با مسائلی مواجه می شویم که امروزه نقل مجالس تحت عنوان رویکردهای میان رشته یا چند رشته ای است. وقتی سخن از میان رشته ای به میان می آید، قدیر مرزها درهم می شکند، روش ها با ممزوج می شوند و ما با یک فضای گفتمانی مشترک اما از منظرهای مختلف مواجه می شویم.

وی افزود: تمام تلاش یک باستان شناس این ایت که با بهره گیری از نمودهای ملموس و محسوس، گذشته را به نحوی بشناسیم که بتواند در فهم امروز جامعه کمک کند. ما اصلا تاریخ را به معنای شناخت گذشته نمی دانیم. تاریخ شناسی علم مطالعه سیر تحول زندگی اجتماعی انسان از گذشته تا به حال است. نکته ای که خیلی باستان شناسی و تاریخ را به هم نزدیک می کند، بحث تاریخ نگاری فرودستان است که می خواهد تاریخ مغفولین را بررسی کند. باستان شناسی وقتی بناها را مطالعه می کند و آداب و مناسک را در می آورد به ما کمک می کند که فرایندهای بلندمدت را شناسایی کنیم.