به گزارش روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی، نشست اول از سلسله نشست های "برای تحول پایدار گردشگری در ایران چه کنیم؟" با حضور استادان گردشگری در دانشگاه، به همت گروه گردشگری خانه اندیشمندان علوم انسانی، روز سه شنبه ۲۲ مهر ۱۴۰۴ در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. محمدرضا رضوانی، استاد تمام دانشگاه تهران و مجتبی جاودان، عضو هیات علمی گروه گردشگری دانشگاه خوارزمی سخنرانان این نشست بودند. بهناز پورخداداد دبیری این نشست را برعهده داشت. خلاصه ای از گزارش این نشست در ادامه می آید.

در ابتدا محمدرضا رضوانی اظهار داشت: گردشگری اساسا یک پدیده گسترده است. سالانه حدود یک و نیم میلیارد نفر بین کشورها و بیش از سه میلیارد نفر هم درون کشورها جابجا می شوند. سهم گردشگری از اشتغال حدود ۱۰ درصد است. ابعاد فرهنگی و اجتماعی گردشگری مهم تر از بعد اقتصادی است. گردشگری عاملی است برای رونق اقتصادی و تحول فرهنگی. گردشگری قابلیت این را دارد که بتواند یک تحرک اساسی در سایر بخش ها ایجاد کند. البته نقش آفرینی گردشگری در تحول پایدار شرایط و الزاماتی دارد. از جمله در حوزه سیاستگذاری و برنامه ریزی باید بستر مناسبی فراهم شود. لازم است تحولی در سیاستگذاری گردشگری به وجود بیاوریم. در حال حاضر، سیاستگذاری و برنامه ریزی گردشگری یکپارچه نیست. مشارکت دست اندر کاران در برنامه های گردشگری ضعیف است و باید تحول اساسی به وجود بیاید. ما در بالاترین سطح، برنامه های پنج ساله را داریم که یکی از فصول آن، گردشگری است اما تهیه این برنامه ها مشارکتی نبوده است.

وی افزود: ما در گردشگری دست اندر کاران متنوعی داریم که شامل بخش دولتی، عمومی و خصوصی می شود. تهیه برنامه های ضعیف و ناقص، در اجرا هم با مشکل مواجه می شود. در سطوح بعدی به طرح های توسعه گردشگری در سطح ملی می رسیم. سند راهبردی توسعه گردشگری سند بسیار مهمی است که می تواند روی کل جریان گردشگری کشور تاثیرگذار باشد اما تهیه این سند هم مشارکتی نبوده است. در سطوح پایین تر، بحث طرح های جامع گردشگری استان ها را داریم که این طرح ها هم معمولا با کیفیت ضعیف تهیه شده و در اجرا هم عمدتا ناموفق بوده اند. در سطوح پایین تر هم و در سطح مقصدهای گردشگری باید رویکرد مشارکتی حاکم شود. در تمام استان ها متخصصان گردشگری و تشکل های مردم نهاد را داریم که می شود در برنامه ریزی گردشگری آن ها را سهیم کرد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: ما در ارزشیابی هم مسئله داریم چون یا اساسا ارزشیابی وجود ندارد یا صرفا گزارش های دوره ای است که نمی شود اسمش را ارزشیابی گذاشت. اگر ارزشیابی مناسبی داشته باشیم، می توانیم بازخورد مناسبی از طرح های قبلی بگیریم. باید در فرایند برنامه ریزی رویکردمان را عوض کنیم و همه دست اندر کاران را سهیم کنیم تا برنامه ها با کیفیت بهتر ارائه شود که در این زمینه تجربیات خوبی در جهان وجود دارد.

رضوانی اضافه کرد: گردشگری یکی از خصوصی ترین بخش های اقتصادی در ایران است. بهتر است بخش دولتی ارتباط نزدیک و تنگاتنگی با بخش خصوصی داشته باشد. مسئله هماهنگی هم در برنامه ریزی و هم در مدیریت و اجرا مهم است. ما یک ظرفیت قانونی به نام شورای عالی میراث فرهنگی داریم که متسفانه از این ظرفیت برای هماهنگی در سطح کلان استفاده نمی کنیم.

در ادامه، مجتبی جاودان، ابراز داشت: صنعت گردشگری اساسا به خاطر سرشتی که دارد همواره یک سیستم پویا است. برای واکنش مطلوب به تقاضاهایی که وجود دارد همواره تغییر و تحول بخشی از فرایند پویای سیستم گردشگری است. در سال ۲۰۰۰ مجمع عمومی سازمان ملل اهداف توسعه هزاره را پایه گذاری کرد ولی نهایتا بعد از گذشت ۱۵ سال به این نتیجه رسیدند ابعاد آن چنان که باید و شاید، محقق نشده است. در سال ۲۰۱۵ اهداف توسعه پایدار در سطح جامعه جهانی در دستور کار قرار گرفت. در سال ۲۰۲۵ بعد از ده سال متوجه شدند که اهداف توسعه پایدار آن چنان محقق نشده است. سیاست هایی از بالا تغییر و تحولات بنیادین ایجاد نمی کند. گردشگری تحول آفرین قرار است یک تغییرات بنیادین در عملکردها و رفتارها ایجاد کند.

وی افزود: معیارهای کلیدی گردشگری تحول آفرین شامل تغییرات عمیق در نگرش ها و ارزش ها، اتحاد استراتژیک در میان ذینفعان صنعت، مدیریت مشارکتی، بازآفرینی و احیای اکو سیستم های طبیعی، خلق تجارب معنادار برای گردشگران و نوآوری و توجه به فناوری های نوظهور. توسعه گردشگری نیازمند یکپارچگی است. توسعه بدون توجه به زیرساخت ها و فناوری ممکن نیست. سیاستگذاری باید به دنبال خلق ظرفیت مناسب و تعامل ذینفعان باشد. سیاست ها و برنامه های ما قرین موفقیت نبوده است. ما نیازمند یک تغییر و تحول در حوزه سیاستگذاری هستیم.

جاودان اضافه کرد: رئوس سیاستگذاری تحول آفرین شامل رهبری تحول آفرین، رویکردها و اقدامات چند سطحی و شبکه ای، توانمند سازی و ظرفیت سازی نهادی، هم آفرینی ارزش های مشترک، بازآفرینی اکو سیستم های طبیعی، رفاه پایدار همه ذینفعان، تجربه تحول آفرین و شخصی سازی شده، بازاریابی هدفمد، شبکه ای و چند سطحی، دیپلماسی پایدار و بازخورد، یادگیری و نظارت می شود.