به گزارش روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی، نشست نخست از سلسله نشست های گردشگری روستایی و تحول پایدار، به همت انجمن علمی توسعه روستایی ایران، انجمن علمی جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران و گروه گردشگری خانه اندیشمندان علوم انسانی، روز سه شنبه ۱۳ آبان ۱۴۰۴ در بستر اسکای روم برگزار شد. مصطفی طالشی، استاد جغرافیای دانشگاه پیام نور و حمداله سجاسی قیداری، دانشیار گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد سخنرانان این نشست بودند. محمدامین خراسانی، دانشیار دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران، مدیریت این نشست را برعهده داشت. خلاصه ای از گزارش این نشست در ادامه می آید.

در ابتدا، مصطفی طالشی اظهار داشت: اگر یک آسیب شناسی از ناپایداری گردشگری روستایی در ایران داشته باشیم، باید به بعدهای مختلفی توجه کنیم. ما در بعد محیطی با چالش های جدی روبرو هستیم که اولینش فشار به منابع آب است. موضوع بعدی، تخریب اکوسیستم های حساس است. گردشگری روستایی بدون مدیریت اکولوژیک عاملی برای فرسایش منابع طبیعی می شود. در بعد اجتماعی و فرهنگی، بحث هویت فرهنگی مطرح می شود. بحث گردشگری زدگی هم موضوع مهمی است چرا که در جامعه میزبان ایجاد نارضایتی می کند. بحث دیگر، بحث نابرابری های ناشی از تحقق گردشگری است. بی توجهی به ویژگی های اجتماعی و فرهنگی در کسب منافع عادلانه، باعث خسارت های فراوانی خواهد شد. در بعد اقتصادی هم باید توجه داشت که در بخشی از سال، درآمد گردشگری وجود ندارد و موجب بیکاری می شود. گردشگری را می توان به عنوان یک آلترناتیو برای اقتصاد روستایی مطرح کرد. ما اساسا در گردشگری روستایی نتوانستیم در زنجیره های ارزش گردشگری ورود کنیم. ما ارزش افزوده ناشی از گردشگری مان بسیار ناچیز است. اقتصاد گردشگری در ایران ناپایدار و بدون عمق تولیدی است. در بعد کالبدی، با ساخت و سازهای نامتوازن در روستاها مواجه هستیم. از بعد نهادی و مدیریتی، درست است که وزارت میراث فرهنگی متولی اصلی گردشگری است اما نهادهای دیگری نیز مانند وزارت کشور و وزارت جهاد کشاورزی نیز دخیل هستند. کمبود و نقصان مشارکت جامعه محلی، نبود سیستم های نظارت و ارزیابی از دیگر مشکلات در این حوزه هست.

در ادامه، حمداله سجاسی قیداری، ابراز داشت: یک انتقادهایی نسبت به توسعه پایدار در ادبیان جهانی شروع شده است و می گویند مفهوم توسعه پایدار شعار زیبایی است که عملیاتی سازی آن بسیار سخت است. از این رو، مفاهیمی مانند تحول پایدار در حال منشعب شدن است. اگر بخواهیم از مفهوم شناسی تحول پایدار شروع کنیم، کلمه transformation یعنی گذار و انتقال، تغییر تدریجی از حالتی به حالت دیگر. بنابراین تحول پایدار یک فرایندی است که در آن سیستم های اقتصادی و فرهنگی به صورت تدریجی شروع به تغییر می کنند. این مفهوم شناسی نشان می دهد تحول پایدار یک فرایند است. تحول پایدار در گردشگری ما را ملزم می کند که به چند مورد توجه داشته باشیم که اولین مورد آن، آموزش و آگاهی است. مورد دوم، مشارکت و همکاری و مورد سوم، تدوین سیاست های درست شامل تدوین قوانین، سیاست های حمایتی و انگیزشی و در بعضی موارد، قوانین بازدارنده است. مورد چهارم، اجرای دقیق قوانین نوشته شده است. مورد آخر، ارزیابی و پایش است. این موارد، مراحل اصلی گردشگری پایدار است. ما گردشگری روستایی مان در حال گسترش است. حذف گردشگری خارجی از سبد خانوار ایرانی منجر به ورود گردشگری روستایی به سبد خانوار ایرانی شده است. گردشگری روستایی تنوع خیلی زیادی هم دارد. تحول پایدار در گردشگری تحولی است که به صورت برنامه ریزی شده و تدریجی از طریق گردشگری روستایی به دست می آید و نتایج آن در بلند مدت حفظ شود.