به گزارش روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی، نشست «توانش ارتباطی در جهان گفت و گو» به همت معاونت فرهنگی دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده علوم ارتباطات این دانشگاه و خانه اندیشمندان علوم انسانی، روز یکشنبه ۱۸ آبان ۱۴۰۴ در دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

راهکارهای ارتقای توانش ارتباطی در دنیای دیجیتال و اجتماعی امروز

در دنیای امروز، جایی که سرعت تغییرات فناورانه و اجتماعی به طرز چشمگیری افزایش یافته، توانش ارتباطی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت در تعاملات انسانی، بیشتر از هر زمان دیگری اهمیت یافته است. به‌ویژه در جوامعی که ارتباطات به‌طور فزاینده‌ای تحت تأثیر فناوری‌های جدید قرار دارد، توانایی برقراری گفتگوهای مؤثر و محترمانه، نه‌تنها از نظر فردی، بلکه در سطح اجتماعی و ملی نیز ضرورت پیدا کرده است. در همین راستا، نشست‌های علمی و تخصصی می‌توانند بستری مناسب برای تبیین مفاهیم و ایجاد درک مشترک از این موضوعات فراهم آورند.

یکی از این نشست‌ها، سلسله نشست‌های زیست ارتباطی در جهان معاصر است که به همت دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی و معاونت فرهنگی این دانشگاه برگزار می‌شود. در نخستین جلسه این سلسله نشست‌ها، هادی خانیکی، استاد تمام گروه علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، در سخنانی مفصل، به مفهوم توانش ارتباطی و نقش آن در دنیای معاصر پرداخته و بر اهمیت به‌رسمیت شناختن دیگران در گفتگوها تأکید کرد.

این نشست که هر یکشنبه با حضور اساتید، دانشجویان و علاقه‌مندان به حوزه ارتباطات برگزار می‌شود، تلاش داشت تا بحث‌های نظری مرتبط با زیست ارتباطی و چالش‌های آن در دنیای امروز را مورد بررسی قرار دهد. خانیکی در صحبت‌های خود بر مفهوم "گفتگو" به‌عنوان ابزاری برای تفاهم و نه اقناع تأکید کرد و خواستار ایجاد فضایی برای شنیدن صدای متفاوت در جامعه شد. این گزارش قصد دارد تا محورهای اصلی سخنان خانیکی را در زمینه توانش ارتباطی، قدرت گفتگو و چالش‌های اجتماعی در دنیای ارتباطات جدید بررسی کند:

توانش ارتباطی: مقدمه‌ای بر مفهوم

توانش ارتباطی در واقع همان مهارت‌ها و قابلیت‌هایی است که افراد باید در خود توسعه دهند تا بتوانند در دنیای پیچیده و متغیر امروز، با دیگران ارتباطی مؤثر برقرار کنند. خانیکی در سخنان خود به این نکته اشاره کرد که در دنیای معاصر، فناوری‌های ارتباطی نقش تعیین‌کننده‌ای دارند، اما این فناوری‌ها به‌تنهایی نمی‌توانند گفت‌وگوهای سازنده و مؤثر را تضمین کنند. بلکه، برای موفقیت در برقراری ارتباط، افراد باید از توانش ارتباطی خود استفاده کنند تا در این فرآیند، به‌رسمیت شناختن دیگران، تفاهم و احترام متقابل را در اولویت قرار دهند.

مفهوم گفت‌وگو و تکثر صداها

خانیکی در ادامه سخنان خود، به یکی از مفاهیم کلیدی در ارتباطات معاصر یعنی "گفت‌وگو" اشاره کرد. به گفته وی، گفت‌وگو در دنیای امروز باید نه‌تنها به‌عنوان یک ابزار ارتباطی، بلکه به‌عنوان یک شیوه زیستن در دنیای متکثر و چندصدایی دیده شود. او به تئوری‌های میخائیل باختین و آکسل هونت اشاره و تأکید کرد که در یک جامعه تک‌صدایی، حقیقت از پیش تعریف‌شده و کلیشه‌ها جایگزین صداهای متفاوت می‌شوند. در چنین شرایطی، امکان گفت‌وگو به‌وجود نمی‌آید و هر فردی خود را برحق می‌داند و دیگری را نادیده می‌گیرد.

خانیکی با اشاره به تأثیرات منفی این نوع تفکر بر جوامع انسانی، توضیح داد که در چنین فضایی، گفتگو به ابزاری برای تحمیل دیدگاه‌های خود به دیگران تبدیل می‌شود، نه برای فهم دیگری. این مشکل در جامعه ایران، به‌ویژه به دلیل مسائل اجتماعی، سیاسی و تاریخی موجود، بارزتر است. او به نقل از مرحوم رحمان دادمان، رئیس راه‌آهن ایران، داستانی را بیان کرد که نشان می‌دهد در بسیاری از مواقع، تغییرات مثبت اجتماعی می‌تواند با به‌رسمیت شناختن دیگران و شنیدن صدای آنان آغاز شود. دادمان به یاد می‌آورد که در تحقیقاتی که درباره راه‌آهن انجام داده بود، دو خواسته اصلی مسافران راه‌آهن این بود: اول اینکه مسافران خواستار احترام و توجه به خود بودند و دوم اینکه به‌عنوان انسان‌هایی که به‌عنوان مسافر استفاده می‌کنند، به‌رسمیت شناخته شوند.

توانش ارتباطی در ایران: چالش‌ها و موانع

خانیکی سپس به موانع و چالش‌های اساسی توانش ارتباطی در جامعه ایران پرداخت و توضیح داد که در این جامعه، "حس حاشیه‌رفتن" و "تحقیر شدگی" از بزرگ‌ترین موانع بر سر راه برقراری گفت‌وگوهای مؤثر است. او گفت که در جامعه‌ای که افراد با مشکلات اجتماعی و سیاسی مواجه هستند، به‌رسمیت شناختن دیگران به‌ویژه در زمینه‌های اقتصادی و سیاسی، می‌تواند گامی اساسی در جهت ایجاد فضای گفت‌وگو و تفاهم باشد. خانیکی به اهمیت این موضوع در سطح کلان اشاره کرد و اظهار داشت که اگر در سطح ملی نتوانیم فضای گفت‌وگو و تفاهم را ایجاد کنیم، به بحران‌هایی همچون بی‌اعتمادی و قطبی شدن اجتماعی دچار خواهیم شد.

این نشست، به‌عنوان یک فضای علمی و فکری، نقطه آغاز مهمی در زمینه تبیین توانش ارتباطی و اهمیت آن در دنیای معاصر بود و امید می‌رود که برگزاری این سلسله نشست‌ها ادامه یابد و به گسترش گفت‌وگوهای مؤثر در جامعه کمک کند.