به گزارش روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی، نشست "معرفی و نقد کتاب تفسیر و مفسران در ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی" به همت گروه مطالعات قرآنی خانه اندیشمندان علوم انسانی، روز سه شنبه ۲۷ آبان ۱۴۰۴ در بستر اسکای روم برگزار شد. فروغ پارسا نویسنده کتاب و دانشیار علوم قرآن و حدیث پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، روح الله محمدعلی نژاد عمران دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبائی و علیرضا ملائی توانی استاد تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سخنرانان این نشست بودند. خلاصه ای از گزارش این نشست در ادامه می آید.

در ابتدا، فروغ پارسا اظهار داشت: این کتاب از لحاظ موضوعی در شمار کارهای مربوط به تاریخ علم می تواند تلقی شود و در واقع تاریخ دانش تفسیر را تدارک می بیند. در سنت اسلامی ما، کتاب هایی با عنوان طبقات المفسرین بوده است اما این کتاب ها به بیان زندگی نامه مفسران اکتفا کردند. کاری که ما انجام دادیم، یک نوع تاریخ نویسی تفسیر است. تاریخ نگاری به دنبال صرفا بازگو کردن وقایع نیست. تاریخ نگار به دنبال علل رویدادها است. کاری که من انجام دادم، دو شاخص عمده دارد. اول این که روی ایران متمرکز شده است و دوم، بازه زمانی پژوهش، بین سال های انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی ایران است. ما علاوه بر این که تفسیر و مفسران را واکاوی کردیم، تلاش کردیم علل پیدایی تفاسیر مختلف را هم مطرح کنیم. چهارچوب نظری این پژوهش، نظریه دریافت بوده است یعنی فهم مفسر برایندی است از شرایط تاریخی و فرهنگی. من بازه مورد بررسی را به سه بخش دوران مشروطیت، پهلوی اول و پهلوی دوم تقسیم کرده ام. در این دوران ها، علاوه بر شرایط تاریخی و سیاسی، شرایط فرهنگی را هم توضیح داده ام.

در ادامه، علیرضا ملایی توانی، ابراز داشت: این کار، یک مطالعه میان رشته ای است و نویسنده تلاش کرده است قرآن را در یک زمینه و بافت تاریخی مطالعه کند. آن چه که در این کتاب خیلی پسندیدم، این بود که یک نگرش منصفانه و یک روایت بی طرفانه به مجموعه جریان های مختلفی که به قرآن نظر کرده اند، داشت. حفظ بی طرفی در یک کار علمی به این راحتی به دست نمی آید. اگر بخواهیم موارد انتقادی را هم مطرح کنیم، باید گفت نویسنده وارد میدانی شده که بیشتر یک برنامه مطالعاتی و یک پروژه فکری است. این موضوع ابعاد مختلف دیگری هم دارد که باید به آن ها نیز توجه کرد. هر پژوهشی باید یک مسئله ای داشته باشد، باید معلوم شود چه نادانسته هایی در این مسیر وجود دارد که ما را به انجام تحقیق تازه بر می انگیزد. مسئله شناسی از این جهت اهمیت دارد که مسیر بعدی کار را مشخص می کند. در این اثر، من مسئله را روشن نیافتم. در این دوره طولانی که نویسنده به آن پرداخته است، تحولات اثرگذاری در تاریخ معاصر ما رخ داده است که توجه و تمرکز بر آن ها شاید در شناساندن بهتر این قضایای تاریخی موثرتر بود.

در ادامه، روح الله محمدعلی نژاد عمران، ابراز داشت: این کتاب یک اثر بسیار خواندنی بود و نکات ارزنده ای به همراه داشت.مطالعه صورت گرفته در این اثر حائز اهمیت است زیرا نقش قرآن در بیداری جوامع اسلامی از نهضت مشروطه تا انقلاب اسلامی را پررنگ تر می کند. این اثر یک نقشه هوایی به همه پژوهشگرانی که در حوزه مطالعات تفسیری کار می کنند ارائه داده است. پیشنهادم به نویسنده این است عنوان اثر، تفسیر و جامعه گذاشته شود. به لحاظ شکلی، گاهی توازن در مباحث فصل ها را شاهد نیسیتیم. کاش اشاره ای هم به مطالعات تدبری که در این دوره مورد بررسی ظهور داشتند، می شد.