محمد اسفندیاری: تاریخ را باید اول تجزیه و بعد تحلیل کنیم/ امام حسین (ع) عقلانی حرکت کردند
محمد اسفندیاری در سومین شب از سلسله نشستهای خانه اندیشمندان علوم انسانی به مناسبت ایام شهادت سیدالشهدا (علیه السلام) به ایراد سخنرانی پرداخت.
به گزارش روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی، محمد اسفندیاری استاد و محقق در ویژه برنامه ماه محرم در خانه اندیشمندان علوم انسانی گفت: در عصر حاضر از مشروطه به این طرف، درباره آن اقدامی که امام حسین (ع) انجام دادند تعابیر مختلفی مانند قیام، حماسه، نهضت و انقلاب وجود دارد. در سده های اخیر درباره آن زیاد بحث شده است. اما گذشتگان ما هیچ وقت نگفتند قیام امام حسین و یا اینکه امام حسین (ع) می خواستند انقلاب کنند. گذشتگان بیشتر به جنبه مصیبت امام حسین (ع) می پردازند. کلید واژه گذشتگان و کلیدواژه های امروز را باهم مقایسه کنید انگار از دو عالم صحبت می کنند. در کتاب های پیش از مشروطه صحبت از ماتم، عزا ، تشنگی و اسارت می شود و گذشتگان بعد حماسی را نمی دیدند.
وی افزود: امام حسین (ع) را پس از مشروطه به مدد دنیای مدرن کشف کردیم. امام می خواست قیام کند و ظلم ستیزی کند. عده ای اشکال می گیرند که حماسه یا انقلاب با عقلانیت قابل جمع نیست. عده ای می گویند در ذات انقلاب خشونت است. برخی می کویند آفت انقلاب ها غیرعقلانیت است. این بحث ها البته خیلی جدی در کشور ما مطرح نشده است. ۶۰ سال است رسانه ها در کشور ما مرتب از انقلاب می گویند اما از بهمن ۵۷ به بعد ما انقلاب اسلامی می گوییم.
اسفندیاری بیان کرد: گذشتگان ما هم در گذشته به شیوه دیگری مطرح کردند که آیا قیام به شمشیر کنیم یا نصیحت. خوارج معتقد بودند در برابر حاکمان ظالمان باید قیام به شمشیر کرد. شیعیان زیدیه هم چنین نظری داشتند اما در مقابل اینها گروهی تمایل به نصیحت و اصلاح داشتند. شیعیان می گفتند چون در عصر غیبت بسر می بریم و امام معصوم نیست جانب احتیاط را نگه داریم. اما سنی ها به این مسئله معتقد نبودند.
این محقق تاریخی تاکید کرد: حرکت امام حسین (ع) حماسی بود و می شود انقلاب، نهضت و قیام هم به آن گفت. امام حسین (ع) انقلاب را با عقلانیت در هم آمیخت و حرکت صد در صد عقلانی انجام داد.
وی در ادمه افزود: عده ای از گذشتگان می گفتند حرکت امام عقلانی نبود. عده ای هم مخالف من هستند و می گویند حرکت امام مافوق عقل بود. اشتباه اینها این است که نهضت امام را خوب تجزیه نکردند. عده ای بدون تجزیه و تحلیل نظر می دهند.
وی افزود: ابن خلدون عاشق امام بود و می گوید امام صلاحیت خلافت داشت اما شوکت لازم را نداشت اما برای احترام به امام چیزی به زبان نمی آورد. در مقابل این گروه معاصران ما می گویند عاشورا را نباید با عقل تفسیر کرد و باید با عشق تفسیر کنیم. اما من در میان این معاصران به نظریات سه نفر عنایت دارم. دو روحانی تراز اول کشور هم گفتند عاشورا را باید با عشق ببینیم. یکی از اساتید صاحب نظر سیاسی هم معتقد است که عاشورا را با عرفان تفسیر کنید و نه فقه. می گویند کار امام حسین (ع) عشق است امام ندای عشق را شنید و مام شهادت را نوشید. گذشتگان ما حماسه را خوب ندیدند اما معاصران ما حماسه را خوب دیدند.
اسفندیاری تاکید کرد: معیار در دین، کتاب سنت و عقل است. با این سه معیار می توان امام حسین (ع) را بررسی کرد. ما در دین معیار عشق نداریم. ما در دین منطقی به نام فوق عقل نداریم. این سه بزرگوار معتقد هستند که نهضت امام مافوق عقلا بود. اگر نهضت امام مافوق نظر علما باشد امام مافوق بشر می شود. بین مافوق بشر و بشر مافوق تفاوت وجود دارد. نمی توان گفت امام کاری کرد که مافوق نظر علما بود. اگر شما قیام امام را فراعقلی بدانید کسانیکه امام را همراهی نکردند را نمی توانید مذمت کنید چون می گویند امام کاری کردند که در عقل ما نمی گنجید.
پارسا اظهار کرد: حرکت امام حسین (ع) با متر عقل جلو رفته است. تاریخ را باید اول تجزیه و بعد تحلیل کنیم. ایثار و شهادت که مافوق عقلانی نیست این همه غیر دین در راه وطن به شهادت رسیدند.
وی گفت: پیام های زیادی پس از مرگ معاویه برای امام آمد و می خواستند با ایشان بیعت کنند. اما درباره تعداد پیام ها روایت زیاد است بین ۵۰ تا ۱۵۰ پیام. در نامه ها تعدادی موضوع برجسته بود اول اینکه ما شیعه هستیم و جنبش ایجاد شده است و رهبر نداریم. در نامه دیگر هم نوشتند بشتابید. امام نرفتند زیرا با تدبیر و سنجیده می خواستند حرکت کنند. امام می فرمایند آمدن من مشروط به این است که بزرگان دین من را دعوت کنند و با رای خرمندان می آیم. مسلم ابتدا پیغام می فرستد که من قابل اعتماد هستم و مردم کوفه با شما هستند بنابراین بیایید. امام حرکت می کند که در راه خبر می رسد مسلم ابن عقیل به شهادت رسید شد اما چرا امام رفت؟ اگر امام حسین (ع) نمی رفتند می گفتند از ترس جانشان نرفتند.
وی در پایان گفت: من با شواهد تاریخی صحبت می کنم. حرکت امام حسین (ع) استثنا بود و ایشان با دستکش سفید حماسه آفرید. امام با تدبیر و سنجیدگی عمل کرد.